Το μήνυμα από την Ουάσινγκτον προς τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δεν θα μπορούσε να είναι πιο ωμό. Στη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας 33 σελίδων που υπογράφει ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Λευκός Οίκος προειδοποιεί ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να “εξαφανιστεί” εάν δεν αλλάξει την κουλτούρα και την πολιτική της. Την ίδια ώρα, ο πόλεμος στην Ουκρανία μπαίνει σε μια καθοριστική φάση, και η συζήτηση για το μέλλον της διατλαντικής συμμαχίας γίνεται πιο υπαρξιακή από ποτέ.

Για τους Κιρ Στάρμερ, Εμανουέλ Μακρόν και Φρίντριχ Μερτς, ο συγχρονισμός της νέας αμερικανικής παρέμβασης – σε πλήρη αρμονία με το πνεύμα της επίμαχης ομιλίας του Τζέι Ντι Βανς στο Μόναχο – μόνο τυχαίος δεν είναι. Έρχεται τη στιγμή που στην Ευρώπη κυριαρχεί ο φόβος ότι οι ΗΠΑ αναζητούν μια “συμφωνία” με τη Μόσχα που θα ισοδυναμεί, de facto, με συνθηκολόγηση της Δύσης.

Ρωσοουκρανικός πόλεμος και “αμφίθυμη” Ουάσινγκτον

Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες περιγράφουν την πολιτική Τραμπ για την Ουκρανία σαν βόλτα με τρενάκι λούνα παρκ: από έντονα αντιρωσική ρητορική και κυρώσεις, σε παρασκηνιακά “ανοίγματα” προς το Κρεμλίνο.

Οι σύμμαχοι του Κιέβου πίστευαν μέχρι πρόσφατα ότι η Ουκρανία είχε μπει σε “καλύτερη θέση”:

  • με συνεχή στρατιωτική και οικονομική στήριξη,
  • με τη Ρωσία να πιέζεται οικονομικά,
  • με την προσδοκία ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα έχανε σταδιακά τη διαπραγματευτική του ισχύ.

Η εμφάνιση όμως ενός νέου ειρηνευτικού σχεδίου ΗΠΑ–Ρωσίας, όπου η Ουάσινγκτον εμφανίζεται να δίνει χώρο στη Μόσχα, ανατρέπει τα δεδομένα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες καταγγέλλουν ότι ενημερώνονται ελλιπώς, ενώ το ρεπορτάζ για τις παρεμβάσεις του Αμερικανού απεσταλμένου Στιβ Γουίτκοφ προς τη ρωσική πλευρά έχει προκαλέσει κρίση εμπιστοσύνης.

Ο Μακρόν φέρεται να προειδοποίησε, σύμφωνα με το Der Spiegel, ότι οι ΗΠΑ μπορεί να «προδώσουν» την Ουκρανία, ενώ ο Μερτς κατηγόρησε ανοιχτά την Ουάσινγκτον ότι «παίζει παιχνίδια» με το μέλλον της Ευρώπης.

Το Λονδίνο ανάμεσα σε “ειδική σχέση” και ευρωπαϊκή ανησυχία

Για το Ηνωμένο Βασίλειο, το δίλημμα είναι διπλό. Ο Κιρ Στάρμερ προσπαθεί να τοποθετήσει τη χώρα του ως:

  • πρώτο ευρωπαϊκό σύμμαχο της Ουκρανίας,
  • γέφυρα με τις ΗΠΑ σε στρατιωτικό και πληροφοριακό επίπεδο.

Το Λονδίνο εμφανίζεται πιο ψύχραιμο από Παρίσι και Βερολίνο, επισημαίνοντας ότι:

  • οι προαναγγελθείσες «άμεσες συμφωνίες» δεν υλοποιήθηκαν,
  • ο Πούτιν έδειξε να απορρίπτει προτάσεις των ΗΠΑ,
  • το σχέδιο φαίνεται να τροποποιείται προς όφελος της Ουκρανίας.

Ωστόσο, ακόμη και η βρετανική πλευρά αναγνωρίζει ότι ο κίνδυνος αποχώρησης των ΗΠΑ από τον ρόλο του βασικού εγγυητή της ουκρανικής άμυνας είναι πλέον υπαρκτός. Όπως επισημαίνει ο πρώην Βρετανός ακόλουθος άμυνας στη Μόσχα και το Κίεβο, Τζον Φόρμαν, το σενάριο στο οποίο οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι «ο πόλεμος είναι υπόθεση της Ευρώπης» και περιορίζουν τη στρατιωτική και πληροφοριακή στήριξη, δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Υπαρξιακό ερώτημα: Μπορεί η Ευρώπη να σταθεί μόνη της;

Το μεγάλο στρατηγικό ερώτημα επανέρχεται επίμονα:
Μπορεί η Ευρώπη να υπερασπιστεί μόνη της την Ουκρανία – και άρα τη δική της ασφάλεια – αν οι ΗΠΑ “κάνουν πίσω”;

Τα ανοιχτά μέτωπα είναι πολλά:

  • Η χρηματοδότηση της Ουκρανίας παραμένει αβέβαιη, με την πρόταση χρήσης των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων να βρίσκεται σε εκκρεμότητα και να συναντά αμερικανικές αντιρρήσεις.
  • Η συζήτηση για μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφάλειας προς το Κίεβο δεν έχει καταλήξει σε συγκεκριμένο πλαίσιο.
  • Η Ευρώπη παραμένει στρατιωτικά εξαρτημένη από την αμερικανική ομπρέλα, παρά τις εξαγγελίες για στρατηγική αυτονομία.

Ο φόβος των ευρωπαϊκών πρωτευουσών είναι ότι ο Ζελένσκι, πιεσμένος από:

  • αμερικανικές απαιτήσεις,
  • εγχώρια σκάνδαλα διαφθοράς,
    θα βρεθεί μπροστά στο δίλημμα μιας “κακής ειρήνης”: αποχώρηση από τμήματα του Ντονμπάς, περιορισμένες ή αναιμικές εγγυήσεις ασφαλείας, και μια παγωμένη σύγκρουση που απλώς θα αναβάλει τον επόμενο πόλεμο με τη Ρωσία.

Αμερικανικές πιέσεις, ευρωπαϊκές αδυναμίες

Στο αμερικανικό έγγραφο στρατηγικής, η Ευρώπη κατηγορείται ότι έχει:

  • «μη ρεαλιστικές προσδοκίες» για τον πόλεμο,
  • «έλλειψη αυτοπεποίθησης», ιδίως στις σχέσεις με τη Ρωσία,
  • ανάγκη «πολιτικών αλλαγών» ώστε να αποκατασταθεί η στρατηγική σταθερότητα στην ευρασιατική ήπειρο.

Παρά την αυστηρή γλώσσα, η στρατηγική δεν προαναγγέλλει αποχώρηση των ΗΠΑ από την Ευρώπη. Αντιθέτως, αναγνωρίζει ότι:
«Το να αγνοήσουμε την Ευρώπη θα ήταν αυτοκαταστροφικό» για τα αμερικανικά συμφέροντα.

Η αντίφαση είναι εμφανής:

  • Από τη μία, η Ουάσινγκτον ζητά από την Ευρώπη να ωριμάσει στρατηγικά, να επενδύσει περισσότερο στην άμυνα και να στηρίξει στην πράξη την Ουκρανία.
  • Από την άλλη, διατηρεί τον πρώτο λόγο στις κρίσιμες αποφάσεις, αφήνοντας τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να αισθάνονται ότι βρίσκονται «στο έλεος» των αμερικανικών εσωτερικών ισορροπιών.

Το χρέος της Ευρώπης και το στοίχημα της επόμενης μέρας

Ο Στάρμερ, ο Μακρόν και ο Μερτς γνωρίζουν ότι η μεγαλύτερη νίκη του Κρεμλίνου δεν θα ήταν μόνο στην Ουκρανία, αλλά στην διάσπαση της διατλαντικής συμμαχίας. Γι’ αυτό και βλέπουν ως κεντρική αποστολή τους να αποτρέψουν μια ρήξη με τις ΗΠΑ, για να μη μετατραπεί η Ευρώπη σε στρατηγικό “ορφανό” στη γειτονιά της Ρωσίας.

Ταυτόχρονα, όμως, αναγνωρίζουν ότι:

  • η ήπειρος δεν επένδυσε αρκετά στην άμυνά της,
  • αγνόησε προειδοποιητικά σημάδια αμερικανικής αποστασιοποίησης,
  • συνήθισε στην άνεση της αμερικανικής προστασίας χωρίς να χτίσει πραγματικά αυτόνομη ισχύ.

Οι συνέπειες αυτής της στρατηγικής αυταπάτης, όπως σημειώνουν αναλυτές, είναι πλέον ορατές.

Και ίσως το πραγματικό ερώτημα δεν είναι μόνο αν οι ΗΠΑ θα σταθούν «πλάι-πλάι» με την Ευρώπη «για όσο χρειαστεί», αλλά αν η Ευρώπη είναι έτοιμη – επιτέλους – να σταθεί στα πόδια της.

Διαβάστε ακόμη: