Πριν από ένα χρόνο αυτό το μήνα, προτάθηκε η εισαγωγή inclusive ορολογίας στα επίσημα έγγραφα και στον κώδικα προγραμματισμού. Η πρόταση προέβλεπε την αντικατάσταση κοινών τεχνικών φράσεων που θεωρούνταν προσβλητικές και ρατσιστικές, κυρίως των master/slave και whitelist/blacklist. Το επιχείρημα όσων διαφωνούσαν ήταν κυρίως ότι η αλλαγή ήταν ασήμαντη και ότι η αντικατάσταση του “master/slave” σε μια γραμμή κώδικα δεν θα αντιστάθμιζε σε καμία περίπτωση την κληρονομιά της δουλείας.

Το Android, το GitHub και το Splunk υποστήριξαν την αλλαγή στην περιγραφή μεταξύ όρων από “master” σε “main” και από “slave” σε “secondary”. Ακολούθησε η Apple δηλώνοντας ότι οι αντικαταστάσεις επρόκειτο να εισαχθούν σε όλες τις εσωτερικές codebases, τα δημόσια APIs και τα open-source έργα, όπως το WebKit και το Swift και ότι οι προγραμματιστές ενθαρρύνονται να υιοθετήσουν τη νέα ορολογία, όπως primary/secondary, primary/replica, main/secondary ή host/client. Αντί των “blacklist/whitelist για την περιγραφή του τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται, εισήχθησαν οι allow-list/deny-list. Όλες οι αλλαγές ενθαρρύνθηκαν σε επίπεδο κώδικα και τεκμηρίωσης.

Αν και η ώθηση για την αλλαγή που σημειώθηκε πριν από ένα χρόνο μπορεί να εντοπιστεί στη συγκλονιστική φάση που περνούσε ο κόσμος μετά τη δολοφονία του George Floyd και το κίνημα Black Lives Matter, η ανάγκη για μια πιο inclusive ορολογία ήταν αισθητή εδώ και πολύ καιρό. Η αλλαγή ορισμένων από αυτές τις λέξεις στην κωδικοποίηση και την τεκμηρίωση δεν είναι τόσο διαφορετική από το να ζητάμε την απομάκρυνση ενός συμβόλου ρατσισμού. Όροι όπως “master/slave” είναι αρκετά εμφανείς ως προς τη ζημιά που δημιουργούν, καθώς ομαλοποιούν την δουλεία. Άλλοι όροι όπως “blacklist” και “whitelist” μπορεί να φαίνονται λιγότερο επιθετικοί εκ πρώτης όψεως, αλλά διαιωνίζουν την αντίληψη ότι το “λευκό” είναι καλό και το “μαύρο” είναι κακό. Η συνεχής χρήση αυτών των όρων τροφοδοτεί τις συνειδητές και ασυνείδητες προκαταλήψεις μας.

 Oι προκαταλήψεις δεν περιορίζονται στη φυλή

Η χρήση inclusive διατυπώσεων συνεπάγεται την αποφυγή εκφράσεων και όρων που θα μπορούσαν να θεωρηθούν σεξιστικές, ρατσιστικές, exclusive ή προκατειλημμένες με οποιονδήποτε τρόπο εις βάρος συγκεκριμένων ομάδων ανθρώπων. Η φυλή και το φύλο αποτελούν συνήθως κορυφαία ζητήματα όταν εξετάζεται το diversity και το inclusion, αλλά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και πολλές άλλες παράμετροι. Η γλώσσα πρέπει να εξελίσσεται με την πάροδο των ετών, ώστε να μην αποκλείει κανέναν. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι ο στόχος δεν είναι μόνο η αποφυγή προσβλητικής ορολογίας. Πρόκειται πραγματικά για το πώς θα μπορέσουν όλοι να αισθανθούν ευπρόσδεκτοι.

Στο πρόσφατο Παγκόσμιο Συνέδριο Προγραμματιστών (Worldwide Developer Conference), η Apple προχώρησε πέρα από την inclusive ορολογία και δημοσίευσε έναν λεπτομερή οδηγό για τους προγραμματιστές ώστε να σχεδιάζουν inclusive εφαρμογές. Στον οδηγό αυτό, η Apple αναφέρει: “ο σχεδιασμός μιας inclusive εφαρμογής είναι μια επαναληπτική διαδικασία που χρειάζεται χρόνο για να γίνει σωστά. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας πρέπει να είναι κανείς προετοιμασμένος να εξετάζει τις υποθέσεις του σχετικά με το πώς σκέφτονται και αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι και να είναι ανοιχτός στην εξέλιξη της γνώσης και της κατανόησης”. Είναι ενδιαφέρον ότι τα σημεία που η Apple ενθαρρύνει τους προγραμματιστές να εξετάσουν δεν διαφέρουν από αυτά που πρέπει να εξετάζουμε όλοι στη ζωή μας καθώς προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια inclusive κοινωνία. Συγκεκριμένα για τη διατύπωση, η Apple τονίζει τη σημασία του ύφους και όχι μόνο των λέξεων. Το ύφος μπορεί, στην πραγματικότητα, να περάσει μηνύματα που ο προγραμματιστής μπορεί να μην ήθελε να υπονοήσει.

Oι εφαρμογές

Η Apple υποστηρίζει ότι κάθε άτομο έχει μια μοναδική οπτική, αλλά αυτή η οπτική βασίζεται στη διασταύρωση των ανθρώπινων χαρακτηριστικών και εμπειριών που σχετίζονται με την ηλικία, το φύλο και την ταυτότητα φύλου, τη φυλή και την εθνικότητα, τη σεξουαλικότητα, τα σωματικά χαρακτηριστικά, τα γνωστικά χαρακτηριστικά, τις μόνιμες, προσωρινές και συγκυριακές αναπηρίες, τη γλώσσα και τον πολιτισμό, τη θρησκεία, την εκπαίδευση, τις πολιτικές ή φιλοσοφικές απόψεις και το κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο.

Κατά τον προσδιορισμό του φύλου, οι προγραμματιστές θα πρέπει να εξετάζουν τόσο τις γλωσσικές αναφορές όσο και τα σχέδια. Η χρήση ουδέτερων αντωνυμιών ως προς το φύλο προσδίδει inclusivity. Η χρήση ενός avatar ή emoji που δεν μπορεί να προσδιοριστεί καθαρά ως άντρας ή γυναίκα ή, ακόμη καλύτερα, η παροχή εργαλείων στον χρήστη για να σχεδιάσει το δικό του avatar ή emoji μπορεί να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στο να αισθάνονται όλοι ευπρόσδεκτοι. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό όταν δημιουργούνται χαρακτήρες μέσα στην εφαρμογή. Μια εφαρμογή γυμναστικής, για παράδειγμα, θα πρέπει να περιλαμβάνει ασκήσεις που επιδεικνύονται από άτομα με διαφορετικό φυλετικό υπόβαθρο, σωματότυπο, ηλικία και σωματικές ικανότητες. Οι εφαρμογές θα πρέπει να έχουν χαρακτήρες στους οποίους μπορούμε να “δούμε” τον εαυτό μας και τους άλλους. Η αποφυγή στερεοτύπων και γενικεύσεων θα οδηγήσει επίσης σε ένα πιο inclusive app.

Τα χαρακτηριστικά προσβασιμότητας είναι πολύ σημαντικά για την Apple. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχει εκτεταμένη καθοδήγηση πάνω στο θέμα, που ενθαρρύνει τους προγραμματιστές να κάνουν δύο συγκεκριμένα πράγματα. Πρώτον, να αποφεύγουν να υποθέτουν ότι μια αναπηρία μπορεί να εμποδίσει κάποιον να θέλει να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή τους. Δεύτερον, να θεωρούν ότι όλοι οι χρήστες μπορεί να αντιμετωπίζουν μια προσωρινή αναπηρία, όπως για παράδειγμα η προσωρινά κακή όραση λόγω μόλυνσης του ματιού. Όταν πρόκειται να γράψεει κανεία για άτομα με αναπηρία, πρέπει να εστιάζει στους ανθρώπους και όχι στην αναπηρία τους.

Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται είναι πάντα σημαντικές, αλλά ειδικά αυτές που χρησιμοποιούνται σε βιβλία, σε εκπαιδευτικό υλικό και γενικότερα σε οτιδήποτε διαμορφώνει τη σκέψη των νέων και έχει σχεδιαστεί για να χρησιμοποιείται από πολλούς ανθρώπους.

Σίγουρα κάποιοι θα χαρακτηρίσουν αυτές τις τελευταίες προσπάθειες της Apple και άλλων ως προσπάθειες για πολιτική ορθότητα ή “woke culture”, χάνοντας το νόημα ότι η ενασχόληση με τις λέξεις που χρησιμοποιούνται, τους χαρακτήρες των παιχνιδιών ή τους ρόλους και τις περσόνες που χρησιμοποιούνται στο σχεδιασμό των υπηρεσιών θα πρέπει να οδηγεί σε σκέψεις και να ελέγχεις τα προνόμιά σου, ώστε η ενσυναίσθηση να είναι το σημείο απ’ όπου ξεκινάει η οποιαδήποτε δουλειά. Το να είναι οποιαδήποτε υπηρεσία inclusive δεν έχει να κάνει μόνο με το να γίνεται αυτο που θεωρείται σωστό – έχει να κάνει με το να λαμβάνονται έξυπνες επιχειρηματικές αποφάσεις. Όσο πιο inclusive είναι μια επιχείρηση, τόσο ευρύτερη θα είναι η αγορά στην οποία θα μπορεί να απευθυνθεί