Η ενεργειακή κρίση δοκιμάζει τις αντοχές της ευρωπαϊκής οικονομίας

Δύο χρόνια μετά την πανδημική κρίση, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη ενεργειακή κρίση εδώ και αρκετές δεκαετίες.

Σύμφωνα με σχετική ανάλυση της τράπεζας Alpha Bank, οι διαταραχές προσφοράς στην ενέργεια, σε συνέχεια των προβλημάτων στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες, ωθούν τον πληθωρισμό σε ιστορικά υψηλά επίπεδα που έχουν να καταγραφούν από τη δεκαετία του 1980. Ειδικότερα για την ευρωπαϊκή οικονομία, ο φετινός χειμώνας θα είναι μια σημαντική δοκιμασία για τη μακροοικονομική και πολιτική σταθερότητά της, καθώς πολλές οικονομίες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον ενεργειακό τους εφοδιασμό, εξαιτίας του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.

Ο πόλεμος αυτός είναι μια από τις σοβαρότερες γεωπολιτικές διαταραχές των τελευταίων δεκαετιών, με πολλαπλές οικονομικές διαστάσεις και, ως εκ τούτου, είναι πιθανόν να ενισχύσει την τάση της αποπαγκοσμιοποίησης, καθώς οι μεγάλες δυτικές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης πλέον και της ευρωπαϊκής, επιδιώκουν μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας (decoupling) σε τομείς όπως η ενέργεια, τα τρόφιμα, οι βασικές πρώτες ύλες και η τεχνολογία.

Αν και πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν ανακοινώσει μέτρα δημοσιονομικής στήριξης, τα οποία διαφέρουν σε ένταση ανάλογα με τις δυνατότητές τους, για την προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων έναντι των πληθωριστικών πιέσεων, ωστόσο, η ενεργειακή κρίση εκτιμάται ότι θα ωθήσει τις περισσότερες οικονομίες σε σημαντική επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας, τους επόμενους μήνες. Παράλληλα, η αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής θα περιορίσει την ικανότητα ορισμένων κυβερνήσεων να θωρακίσουν το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών με περαιτέρω δημοσιονομικές ενισχύσεις.

Σύμφωνα με τις πρόσφατες προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, το 2022, στη Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ), εκτιμάται στο 3,1%, λιγότερο έντονη συγκριτικά με την επιβράδυνση στις ΗΠΑ, ενώ, το 2023, αναμένεται να υποχωρήσει αισθητά στο 0,5%. Η βελτιωμένη αναθεώρηση για το 2022 οφείλεται στις καλύτερες από τις αναμενόμενες επιδόσεις ορισμένων οικονομιών το δεύτερο τρίμηνο του έτους, λόγω ανάκαμψης του τουρισμού, αλλά και σχετικής ανθεκτικότητας της βιομηχανίας. Ωστόσο, η μέση αναπτυξιακή δυναμική στη ΖτΕ αποκρύπτει σημαντική ανομοιογένεια μεταξύ των επιμέρους χωρών-μελών.

Για παράδειγμα, στην Ιταλία και την Ισπανία, η ανάκαμψη του τουρισμού και της βιομηχανικής παραγωγής, το πρώτο εξάμηνο του 2022, συνέβαλε στην προβλεπόμενη ανάπτυξη 3,2% και 4,3%, αντίστοιχα, το 2022. Ωστόσο, και στις δύο χώρες, ο ρυθμός μεγέθυνσης αναμένεται να επιβραδυνθεί απότομα, το 2023. Επίσης, το 2022, η ανάπτυξη στη Γαλλία εκτιμάται στο 2,5% και στη Γερμανία στο ισχνό, 1,5%. Η αναιμική ανάπτυξη της ΖτΕ το 2023 αντανακλά δευτερογενείς επιπτώσεις αφενός από τον πόλεμο στην Ουκρανία, με μεγαλύτερες αναθεωρήσεις επί τα χείρω για τις οικονομίες που είναι πιο εκτεθειμένες στις περικοπές του φυσικού αερίου από τη Ρωσία και αφετέρου από την αυστηρότερη νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), η οποία διέκοψε τις καθαρές αγορές περιουσιακών στοιχείων και αύξησε τα βασικά επιτόκια κατά 50 μονάδες βάσης τον περασμένο Ιούλιο και κατά 75 μονάδες βάσης τον Σεπτέμβριο του 2022.

Ωστόσο, η αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ υπολείπεται, προς το παρόν, έναντι της αντίστοιχης αύξησης από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας μέσω του σχεδίου “Next GenerationEU”, εξηγούν τη χαμηλότερη επιβράδυνση της ΖτΕ, το 2022, σε σχέση με τις ΗΠΑ. Όσον αφορά στον πληθωρισμό, η ανοδική αναθεώρηση του πληθωρισμού στη ΖτΕ κατά μία ποσοστιαία μονάδα, διαμορφώνει την πρόβλεψη στο 8,3% το 2022, με υποχώρηση στο 5,7% το 2023 και σημαντική αποκλιμάκωση στο 2,7% το 2024.