Η Ρωσία του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε το colpo grosso με εκβιασμό σε βάρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις εξαγωγές φυσικού αερίου και ανέβασε δραματικά τις τιμές. Φυσικά τις αυξήσεις αυτές που επέβαλε ο Πούτιν για λόγους γεωστρατηγικούς αλλά και οικονομικούς-εισπρακτικούς για την Gazprom, τις πληρώνουν πολύ πικρά τα ελληνικά νοικοκυριά, μαζί με τα ευρωπαϊκά βεβαίως.
Οι εξαγωγές του αγωγού Gazprom αυξήθηκαν στα 185 δισεκατομμύρια κ.μ. το 2021, αλλά πραγματικές αυξήσεις εξαγωγών έκανε η Μόσχα προς την Τουρκία και λίγο προς την Κίνα. Αντίθετα οι εξαγωγές προς ΕΕ σημείωσαν μείωση κατά περίπου 6% σε μια εποχή μάλιστα υψηλής ζήτησης και υψηλών τιμών για το αέριο, άρα μεγάλης κερδοφορίας για το ρωσικό κολοσσό. Οι εξαγωγές της Gazprom στην Ευρώπη ήταν μόλις 148,4 δισ. κ.μ. πέρυσι, η χαμηλότερη επίδοση από το 2015. Το 2020 οι αντίστοιχες εξαγωγές ήταν 159 δισ. κ.μ., το 2019 ήταν 176 δισ., το 2018 ήταν 177 δισ. (το ρεκόρ 20ετίας!) και το 2017 ήταν 163 δισ.
Ανάμεσα στις εξαγωγές αυτές «χτυπήθηκε» αρκετά και η Γερμανία αλλά το Βερολίνο έχει εναλλακτικές λύσεις. Πήρε 51 δισ. κ.μ. από τη Μόσχα το 2021, έναντι 46 δισ. το 2020 και 59 δισ. (ρεκόρ!) το 2018.
Εκτός ΕΕ τώρα ο μεγάλος ευνοημένος των ρωσικών εξαγωγών είναι (ποιος άλλος;) η Τουρκία του Ερντογάν. Εισήγαγε σχεδόν 27 δισ. κ.μ. το 2021 έναντι 16 δισ. το 2020 και 15,5 δισ. το 2019!
Τα «γεωπολιτικά κέφια» του Πούτιν και ο κυρ-Αλέκος στην Καλαμαριά!
«Είναι φανερό πως η Gazprom ανοιγοκλείνει την κάνουλα του φυσικού αερίου ανάλογα με τα γεωπολιτικά κέφια του Βλαδίμηρου και την πληρώνει ο Έλληνας νοικοκύρης, ο κυρ Αντώνης στην Κυψέλη και ο κυρ Αλέκος στην Καλαμαριά!» μας λέει Έλληνας, υψηλόβαθμος των Βρυξελλών.
Οι πωλήσεις της Gazprom στην Ευρώπη ήταν υψηλότερες από ό,τι ένα χρόνο νωρίτερα το πρώτο εξάμηνο του 2021, αλλά αυτή η τάση αντιστράφηκε τον Ιούλιο-Δεκέμβριο. Οι εξαγωγές μειώθηκαν σε μόλις 68 δισ. κ.μ. το δεύτερο εξάμηνο του περασμένου έτους, σε σύγκριση με 85,4 δισ. κ.μ. ένα χρόνο νωρίτερα, αντίθετα με τις διαρκώς αυξανόμενες εξαγωγές Τουρκία και δευτερευόντως στην Κίνα.
Γιατί λοιπόν η Ρωσία μειώνει αντί να αυξάνει τις εξαγωγές στην Ε.Ε; «Τα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ε.Ε. βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα για την εποχή αυτή και επομένως η Ευρώπη εξαρτάται από συνεχείς εισαγωγές φυσικού αερίου. Αυτό δίνει στη Ρωσία τη δυνατότητα να εκβιάσει τη Δύση να κάνει πολιτικές παραχωρήσεις, ενώ η ταχεία αντικατάσταση των ρωσικών προμηθειών είναι πάρα πολύ δύσκολη.
Η Ρωσία έχει ήδη πετύχει αυτά που θέλει με τις πιέσεις που άσκησε στην Ουκρανία (που είναι το μεγάλο ερωτηματικό σήμερα) και τις αναγκαστικές συνομιλίες με τις ΗΠΑ λένε Γερμανοί αναλυτές της Commerzbank» ενώ ο Έλληνας των Βρυξελλών παρατηρεί: «Παράλληλα ο Πούτιν αυξάνει τους εκβιασμούς για την υλοποίηση του Nord Stream-2, κερδίζει χρήματα και λέει επιδεικτικά στους Ευρωπαίους να μην ασχολούνται με τα της Ρωσίας».
Οι Ευρωπαίοι έχουν παραμείνει μέχρι στιγμής στο περιθώριο, αλλά έχουν επίσης ανακοινώσει κυρώσεις εάν η Ρωσία συνεχίσει να κλιμακώνει τη σύγκρουση με την Ουκρανία. «Αμφίβολο είναι κατά πόσο δραστικές μπορούν να είναι αυτές οι κυρώσεις χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο ο εφοδιασμός της Ε.Ε. με ρωσικό φυσικό αέριο» παρατηρούν σχετικά οι ίδιοι αναλυτές.
«Η ΕΕ καταναλώνει περίπου 400 δισεκατομμύρια κ.μ. (bcm) φυσικού αερίου ετησίως (23% της ζήτησης πρωτογενούς ενέργειας). Καθώς το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται κυρίως για θέρμανση εκτός από τις βιομηχανικές εφαρμογές και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η κατανάλωση έχει σαφές εποχικό πρότυπο, με αιχμές -όπως είναι αναμενόμενο- το πρώτο τρίμηνο», λένε στην Κομισιόν.
Η εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου στην Ε.Ε. ανήλθε σε 54 δισ. κ.μ. το 2020. Επομένως, η μερίδα του λέοντος της ζήτησης καλύπτεται από εισαγωγές. Αυτές ανήλθαν σε 326 δισ. κ.μ. το 2020. Ο σημαντικότερος προμηθευτής ήταν η Ρωσία με μερίδιο 48%, ακολουθούμενη από τη Νορβηγία με 24% και την Αλγερία (12%). Οι εισαγωγές θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια, αφού η παραγωγή φυσικού αερίου στην Ε.Ε. μειώνεται σημαντικά. Το σημαντικότερο κοίτασμα φυσικού αερίου στο Groningen της Ολλανδίας αναμένεται μάλιστα να σταματήσει σύντομα τη λειτουργία του λόγω περιβαλλοντικών ανησυχιών.
Το υγροποιημένο φυσικό αέριο δεν επαρκεί…
Το πρώτο εξάμηνο του 2021, το υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ – LNG), το οποίο μεταφέρεται με δεξαμενόπλοια, αντιπροσώπευε μόλις το ένα τέταρτο των εισαγωγών φυσικού αερίου.
Συνολικά, υπάρχουν 25 τερματικοί σταθμοί εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στην ΕΕ (όπου το υγροποιημένο φυσικό αέριο εκφορτώνεται, μετατρέπεται ξανά σε αέρια κατάσταση και τροφοδοτείται στο σύστημα αγωγών φυσικού αερίου με την επαναεριοποίηση). Αυτοί οι τερματικοί σταθμοί έχουν συνδυασμένη δυναμικότητα 215 δισ. κ.μ. ετησίως, οπότε θεωρητικά θα μπορούσαν να καλύψουν τη μισή ζήτηση φυσικού αερίου της Ευρώπης. Ωστόσο, οι τερματικοί αυτοί σταθμοί δεν χρησιμοποιούνται ούτε στο μισό της δυναμικότητάς τους κατά μέσο όρο ετησίως.
Οι αυξημένες εισαγωγές LNG δεν θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τυχόν ελλείψεις στις ρωσικές προμήθειες. Η Ρωσία αντιπροσωπεύει σήμερα περίπου το ένα πέμπτο των εισαγωγών LNG της ΕΕ (2020: 17 δισ. κ.μ.), επιπλέον του μεγαλύτερου μέρους των εισαγωγών από αγωγούς. Αυτές θα έπρεπε να αντισταθμιστούν επιπλέον σε περίπτωση πλήρους εμπάργκο εφοδιασμού.
Οι ΗΠΑ, οι οποίες έχουν αυξήσει μαζικά τις εξαγωγές τους σε υγροποιημένο φυσικό αέριο τα τελευταία χρόνια, διαθέτουν σήμερα εξαγωγική ικανότητα 120 δισ. κ.μ. ετησίως. Για το τέλος του 2022 έχει προγραμματιστεί επέκταση της δυναμικότητας σε 145 δισ. κ.μ. ετησίως.
«Δεδομένου ότι οι τερματικοί σταθμοί εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου των ΗΠΑ χρησιμοποιούνται συνήθως πλήρως, μεγαλύτερες πρόσθετες προμήθειες στην ΕΕ θα απαιτούσαν την εκτόπιση άλλων πελατών. Αυτό, με τη σειρά του, θα ήταν εφικτό μόνο μέσω σημαντικών αυξήσεων τιμών που δεν συμφέρει την Ευρώπη» παρατηρεί ο Έλληνας των Βρυξελλών και προσθέτει ότι «η μόνιμη αντικατάσταση των ρωσικών προμηθειών από εισαγωγές ΥΦΑ δεν είναι ρεαλιστική στο ορατό μέλλον. Αλλά και η Ρωσία εξαρτάται από τα έσοδα και δύσκολα θα μπορέσει να αντισταθμίσει πλήρως και γρήγορα τις ελλείψεις αυξάνοντας τις εξαγωγές προς την Κίνα, για παράδειγμα.
Επιπλέον, οι Κινέζοι θα εκμεταλλευτούν τη δύσκολη θέση των Ρώσων και θα επιβάλουν σημαντικές μειώσεις τιμών».
Είναι σαφές, ότι η ισορροπία Βρυξελλών-Μόσχας-Ουάσιγκτον-Πεκίνου-Άγκυρας είναι εύθραυστη έως επικίνδυνη.
«Η Ευρώπη είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό στο έλεος της Ρωσίας στο ζήτημα της ενέργειας» υποστηρίζουν έγκυροι αναλυτές στις δύο ακτές του Ατλαντικού. Με τις τιμές του φυσικού αερίου να έχουν εκτιναχθεί κατά 500% εδώ κι ένα χρόνο, η τεράστια ζήτηση σε συνδυασμό με την περιορισμένη προσφορά ασκεί τεράστια πίεση στον ενεργειακό κλάδο.
Επίσης, σημειώνουν ότι «η Ευρώπη γίνεται όλο και πιο ευάλωτη στη Ρωσία, η οποία αναμένει επικράτησή της στο θέμα της Ουκρανίας ενώ από τη Γερμανία απαιτεί πιστοποίηση στον νέο αγωγό Nord Stream 2, ο οποίος διατρέχει την Βαλτική Θάλασσα». Ο αγωγός αξίας 11 δισ. δολ., ο οποίος ολοκληρώθηκε παρά την αντίσταση των ΗΠΑ, εντείνει, σύμφωνα με τους αναλυτές, την πιθανότητα ενεργειακού εκβιασμού εκ μέρους της Μόσχας.
«Η Ευρώπη άφησε τον εαυτό της όμηρο στα χέρια της Ρωσίας όσον αφορά τις ενεργειακές προμήθειες», ανέφερε πριν λίγο καιρό ο Timothy Ash, ανώτερο στέλεχος στρατηγικής αναδυόμενων αγορών στην Bluebay Asset Management.
Πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι η Ρωσία παρακρατεί επίτηδες μεγάλες ποσότητες αερίου που θα μπορούσε να εξάγει στην Ευρώπη, προκειμένου να επιτύχει τους στόχους σε Ουκρανία και νέο αγωγό αερίου.
Ο Mike Fulwood, ανώτερος ερευνητής του Oxford Institute for Energy Studies, εκτιμά ότι «οποιαδήποτε απόφαση για μεγαλύτερη ροή αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη θα είναι καθαρά πολιτική του Πούτιν».
Ο Bilal Hafeez, CEO και επικεφαλής έρευνας στην Macro Hive, σημειώνει: «πιστεύω ότι η Ρωσία εκμεταλλεύεται ξεκάθαρα την κρίση για να αποκομίσει οφέλη πολιτικά και οικονομικά».
«Τόσο η Ουκρανία, όσο και η Πολωνία, που θεωρούν τη Ρωσία του Πούτιν απειλή για την εθνική τους ακεραιότητα και ήταν αντίθετες στη δημιουργία του νέου αγωγού, ειδικά μετά την ρωσική εισβολή στην ουκρανική Κριμαία και την προσάρτησή της στη Ρωσική Ομοσπονδία, το 2014» υπενθυμίζουν στις Βρυξέλλες..
«Όσο περισσότερο διαφοροποιεί τις ενεργειακές πηγές της η Ευρώπη, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος», λέει ο Fulwood, συμπληρώνοντας ότι υπήρξαν προσπάθειες αύξησης των αγορών αμερικανικού LNG.
Σχετικά με τα προβλήματα στην παγκόσμια αγορά αερίου, ο Fulwood περιγράφει την κατάσταση ως «τέλεια καταιγίδα με ανάκαμψης της ζήτησης από την κρίση του Covid και ταυτόχρονα ισχνή προσφορά».
