Ένα μνημείο – ορόσημο για την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική, που υποδέχεται περί τους 100.000 επισκέπτες τον χρόνο, ο Ναός της Αφαίας στην Αίγινα, λάμπει πλέον τις νύχτες με τον αριστοτεχνικό φωτισμό της Ελευθερίας Ντεκώ, που αποτελεί τμήμα των εργασιών που πραγματοποίησε εκεί το υπουργείο Πολιτισμού.
Το συνολικό έργο αναβάθμισης και προστασίας του μνημείου, συνολικού προϋπολογισμού ύψους 1.500.000 ευρώ που καλύπτεται από το Ταμείο Ανάκαμψης, περιλαμβάνει επίσης εγκατάσταση συστήματος πυρόσβεσης και πυροπροστασίας, εγκατάσταση αναβατορίου για ΑμεΑ, αναδιαμόρφωση της εισόδου και κατασκευή νέου φυλακίου, διαμόρφωση μονοπατιών περιήγησης και θέσεων στάσης και θέασης, ανακατασκευή των χώρων υγιεινής και κατασκευή περίφραξης.
Παράλληλα, αυτή την περίοδο υλοποιείται και ολοκληρώνεται το έργο της αντικατάστασης του υφιστάμενου στεγάστρου φύλαξης των αρχιτεκτονικών μελών, όπως και η εγκατάσταση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου και του ψηφιακού οδηγού, έργα που υλοποιεί ο Οργανισμός Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ).
«Ο ναός της Αφαίας, που γνωρίζουμε από τα σχολικά μας εγχειρίδια, δεν είναι απλώς ένα πολύ σημαντικό αρχιτεκτόνημα, κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής της Αίγινας, αλλά και επειδή συνδέεται με την αντιμετώπιση της λατρείας κατά την αρχαιότητα, και εν τέλει τη φιλοσοφία» επισήμανε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, στην ομιλία της κατά τα εγκαίνια του έργου και πρόσθεσε: «Με το συγκεκριμένο έργο υπηρετούνται τρεις πολιτικές του ΥΠΠΟ: Η βασική μας προτεραιότητα: Αναβάθμιση των υποδομών στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία, εφαρμόζοντας πολιτικές που εξυπηρετούν τους επισκέπτες. Δεύτερον, η προσβασιμότητα. Το αίτημα αυτό ικανοποιείται πλήρως, ώστε όλοι οι επισκέπτες και με κινητικά προβλήματα, μπορούν να βιώνουν την επίσκεψη σε αυτόν το μοναδικό χώρο. Τρίτον, η πρόληψη των συνεπειών στην πολιτιστική κληρονομιά, από τα ισχυρά φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής. Ο ναός της Αφαίας έχει, ούτως ή άλλως, ενταχθεί στο βασικό μνημόνιο συνεργασίας που έχουμε υπογράψει με το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας από το 2022, ακριβώς λόγω της θέσης του. Επειδή περιβάλλεται από πεύκα, καθίσταται αυτομάτως ευάλωτος. Έτσι, υλοποιήθηκαν μια σειρά από υποδομές, πυροπροστασίας και πυρόσβεσης, με ένα πολύ σύγχρονο σύστημα, ακριβώς για να προστατεύεται ο χώρος, σε συνδυασμό με την αναγκαία αποψίλωση. Συγχρόνως, στα πλαίσια του έργου, υλοποιήθηκε και ο φωτισμός, ένα πάγιο αίτημα των Αιγινητών.
Το έργο έγινε πραγματικότητα χάρη στη δυνατότητα που μας έδωσε το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας -ένα χρηματοδοτικό εργαλείο ύψους 36 δισ. ευρώ το οποίο εξασφάλισε προσωπικά ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Κάθε έργο πολιτισμού, δεν περιορίζεται μόνο στην αποκατάσταση των μνημείων. Λειτουργεί ανταποδοτικά και πολλαπλασιαστικά στις τοπικές οικονομίες. Η πιο πρόσφατη μελέτη κατέδειξε ότι η επένδυση 1 ευρώ σε έργο πολιτισμού ανταποδίδει 3,44 ευρώ στην πενταετία, υπερτριπλασιάζοντας την επένδυση που γίνεται. Είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι και οι τρεις ναοί, ο Παρθενώνας, το 2020, το Σούνιο πέρυσι και σήμερα η Αφαία, φωτίζονται με έναν τρόπο πραγματικά υποδειγματικό αλλά και με έναν τρόπο που καθιστά εφικτό την “συνομιλία” μεταξύ τους, ακριβώς όπως στην αρχαιότητα».
Ο ναός της Αφαίας δεσπόζει στην κορυφή πευκόφυτου λόφου, στο βορειοανατολικό μέρος, της Αίγινας. Είναι το σπουδαιότερο μνημείο που σώζεται από το ιερό, το οποίο ήταν αφιερωμένο στη θεότητα Αφαία. Φαίνεται ότι είχε ιδρυθεί σε χώρο όπου υπήρχε ήδη λατρευτική δραστηριότητα, από τη μυκηναϊκή εποχή. Ο Παυσανίας αναφέρει το μύθο για την Αφαία που την ταυτίζει με την κρητική θεά Βριτόμαρτι-Δίκτυννα, άποψη που γίνεται αποδεκτή από τους ερευνητές. Ο ναός κτίσθηκε γύρω στο 500-490 π.Χ. και αποτελεί ένα από τα ωραιότερα δείγματα δωρικού ρυθμού στην Ελλάδα, σηματοδοτώντας τη μετάβαση από την αρχαϊκή εποχή στην κλασική περίοδο. Ο ναός είναι δωρικός, περίπτερος με κιονοστοιχία 12 κιόνων στις μακρές και 6 στις στενές πλευρές. Τα γλυπτά των αετωμάτων και τα ακρωτήρια της στέγης ήταν από παριανό μάρμαρο και έφεραν χρώματα. Το θέμα και των δύο αετωμάτων είναι οι μυθικές εκστρατείες στην Τροία, στις οποίες διακρίθηκαν Αιγινήτες ήρωες. Παρούσα και στις δύο εκστρατείες είναι η Αθηνά, ως η κεντρική μορφή κάθε αετώματος. Το δυτικό αέτωμα απηχεί την αισθητική του 6ου αι. π.Χ., ενώ το ανατολικό με τη μεγαλύτερη κινητικότητα των μορφών και την απουσία σχηματοποίησης παραπέμπει στις αρχές του 5ου αι. π.Χ.
