Στο Κέντρο Πολιτισμού – Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος φιλοξενείς σήμερα η Αθήνα τη Σύνοδος Κορυφής των κρατών-μελών του νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUMED9), ελάχιστα εικοσιτετράωρα μετά τη γένεση του τριμερούς σχήματος ασφάλειας AUKUS, με στρατηγικούς εταίρους τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και την Μεγάλη Βρετανία.

Η αγγλοσαξωνικών καταβολών περιφερειακή σύμπραξη τάραξε τα νερά της παγκόσμιας διεθνούς τάξης, προκαλώντας έναν εκκωφαντικό αντίλαλο με αφετηρία την Ουάσιγκτον, μολονότι το πεδίο ενδιαφέροντος για τους διεθνείς αναλυτές μεταφέρεται σήμερα επί ελληνικού εδάφους. Τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας δεν έλκουν μόνο τα ονόματα των συμμετεχόντων, όπως του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, Εμανουέλ Μακρόν και της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν, αλλά πρωτίστως το μείζον διακύβευμα, που δεν είναι άλλο από την νέα τροπή των βορειοατλαντικών σχέσεων, οι οποίες ζουν τον μεγαλύτερο κλυδωνισμό τους από την εποχή Τρούμαν.

Και αυτό γιατί για πρώτη φορά οι ΗΠΑ επιλέγουν το ρόλο συμβαλλόμενου μέρους σε τριμερές σχήμα πέραν του Ατλαντικού ερήμην της Ευρώπης, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα το ρίσκο ισχυρών αναταράξεων στην παραδοσιακή τους σχέση, δεδομένου ότι τα ηνία της Γηραιάς Ηπείρου περνούν άτυπα στα χέρια της «μεγάλης χαμένης» Γαλλίας, μετά την αποχώρηση της Άνγκελα Μέρκελ από τη γερμανική καγκελαρία.

Και αυτό γιατί, η σύμπραξη ασφάλειας AUKUS συνοδεύτηκε από την ακύρωση της συμφωνίας μεταξύ Γαλλίας και Αυστραλίας για την προμήθεια της δεύτερης υποβρυχίων ύψους 50 δις ευρώ, κίνηση η οποία έχει εξοργίσει το Παρίσι, το οποίο έκανε λόγο -μέσω του Υπουργού Εξωτερικών, Ζαν Ιβ Λεντριάν- για «πισώπλατη μαχαιριά», αποτυπώνοντας ευκρινώς το οργισμένο κλίμα που επικρατεί στη γαλλική πρωτεύουσα.

Tαυτόχρονα, η άγνοια που δήλωσε αναφορικά με τις διεργασίες για την σύμπραξη ασφάλειας AUKUS ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ, όπως και το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση «δεν ενημερώθηκε για το σχέδιο αυτό και βρισκόμαστε σε επαφές για να αναλύσουμε καλύτερα αυτήν την συμμαχία», όπως τόνισε ο Πέτερ Στάνο, αφήνουν μια πρώτη πικρή γεύση στα χείλη των Βρυξελλών, όταν μόλις χθες η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προανήγγειλε την νέα δήλωση ΕΕ-ΝΑΤΟ μέχρι το τέλος του έτους με ζητούμενο μια «ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική», παράλληλα με την ανάληψη πρωτοβουλίας επί της γαλλικής Προεδρίας για τη διεξαγωγή Συνόδου Κορυφής σε επίπεδο ηγετών κρατών για την «ευρωπαϊκή άμυνα».

Υπό αυτό το πρίσμα, η ταυτόχρονη παρουσία της Προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν αλλά και του Γάλλου Προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν στην Αθήνα αποκτά διεθνή εμβέλεια, αλλά αναβαθμισμένο γεωπολιτικό status, καθώς τα πρώτα μηνύματα προς την άλλη άκρη του Ατλαντικού αναμένεται να εκτοξευθούν μαζικά -ακόμη και υπαινικτικά- από την ελληνική πρωτεύουσα. Η συμμετοχή, άλλωστε, του συνόλου των ηγετών του Ευρωπαϊκού Νότου στη Σύνοδο της Αθήνας, με διευρυμένη μάλιστα σύνθεση (με την συμμετοχή Κροατίας και Σλοβενίας), της οποίας υπεραμύνθηκε ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τη συνέντευξη Τύπου που παρέθεσε στην 85η ΔΕΘ, αλλάζουν άρδην τους συσχετισμούς στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά το δυνητικό πεδίο δράσης για τον Ευρωπαϊκό Νότο.

Κενό ασφάλειας

Συγκεκριμένα, αν και στην επίσημη ατζέντα της Συνόδου κυριαρχούν η κλιματική αλλαγή, η βιοποικιλότητα, η μετανάστευση και η πολιτική προστασία, το κενό ασφάλειας που δημιούργησε η ηχηρή αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, σημαίνοντας τέλος εποχής για την παρουσία της στην Μέση Ανατολή, αναμένεται να κυριαρχήσει στις συζητήσεις στο περιθώριο των εργασιών. Με τη Γαλλία να προβάλει ως η ισχυρότερη περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο, μια πιο αποφασιστική έκφραση του συνασπισμού του Ευρωπαϊκού Νότου θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρώτης τάξεως εξισορρόπηση στην απουσία των ΗΠΑ στο εξής στην ευρύτερη περιοχή, με τη στάση της Τουρκίας να παραμένει προσώρας ως ερωτηματικό.

Παράλληλα, η επιστροφή σε περιφερειακά σχήματα, όπως η AUKUS, νομιμοποιεί τον Ευρωπαϊκό Νότο σε διαπραγματεύσεις περιφερειακού επιπέδου σε ζητήματα ζωτικού του ενδιαφέροντος, όπως το ενεργειακό, το διαμετακομιστικό εμπόριο και το προσφυγικό, αλλά και εντείνει την πίεση προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την υλοποίηση της Κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, μετά την πλήρη μετατόπιση του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ στην Ασία. Η υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων των ΗΠΑ, άλλωστε, στον Ειρηνικό, γνωστή ως Asian Pivot, συνιστά μέρος της εξωτερικής πολιτικής της Προεδρίας Ομπάμα, την οποία κληρονόμησε ο σημερινός Πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, υποβαθμίζοντας τη σημασία του «παλιού (ευρωπαϊκού) κόσμου» για την Ουάσιγκτον.