Η περιφέρεια αποτελεί θεμέλιο της εθνικής συνοχής και μόνο με ζωντανές, βιώσιμες και ανταγωνιστικές τοπικές κοινωνίες μπορεί η χώρα να προχωρήσει με ισορροπία και ανθεκτικότητα, επισημαίνουν κυβερνητικές πηγές. Το σκεπτικό είναι σαφές: η ανάπτυξη δεν μπορεί να μετριέται μόνο σε κεντρικούς δείκτες, αν την ίδια στιγμή παραμένουν ανισότητες, αποκλίσεις και υστερήσεις ανάμεσα σε περιοχές — ακόμη και εντός της ίδιας περιφερειακής ενότητας.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η Ελλάδα έχει μπει σε τροχιά εθνικής και περιφερειακής σύγκλισης, όπως αποτυπώθηκε και στον προϋπολογισμό του 2026, ωστόσο το στοίχημα πλέον είναι να περάσει από τις γενικές κατευθύνσεις σε στοχευμένες λύσεις, με χρονοδιαγράμματα, χρηματοδοτήσεις και μηχανισμούς παρακολούθησης.
Κεντρική αρχή της κυβερνητικής προσέγγισης είναι ότι η ανάπτυξη πρέπει να κατανέμεται δίκαια, αναλογικά και ομοιογενώς σε όλη τη χώρα — και ταυτόχρονα να στηρίζει το δικαίωμα του πολίτη να μείνει και να δημιουργήσει στον τόπο του, εφόσον το επιθυμεί.
Οδικός χάρτης: 50 Τοπικά Σχέδια, 12 παρεμβάσεις και «ρήτρα» για ορεινότητα και νησιωτικότητα
Το πλαίσιο αυτό παρουσιάστηκε στο Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής, υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, με την κυβέρνηση να περιγράφει έναν «πλήρη οδικό χάρτη» έργων και πρωτοβουλιών για την άρση ανισοτήτων.
Μεταξύ των κινήσεων που προτάσσονται ξεχωρίζουν:
- Εκπόνηση 50 Τοπικών Σχεδίων Ανάπτυξης, ένα για κάθε περιφερειακή ενότητα, με ολοκλήρωση σχεδιασμού εντός του 2026 και συμμετοχή άνω των 1.000 φορέων σε ομάδες εργασίας. Τα σχέδια αναρτώνται στο erga.gov.gr για διαφάνεια και παρακολούθηση.
- Στεγαστικές παρεμβάσεις με ειδική μέριμνα σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές:
ανακαίνιση παλαιών κατοικιών, αλλά και ανακαίνιση δημοτικών/κρατικών κτηρίων ώστε να μισθώνονται σε δημοσίους υπαλλήλους. - Επιστροφή δύο ενοικίων ετησίως σε ιατρονοσηλευτικό και εκπαιδευτικό προσωπικό σε όλη την Ελλάδα πλην Αττικής και Θεσσαλονίκης, ως απάντηση στο πρόβλημα στελέχωσης και κόστους διαβίωσης στην περιφέρεια.
- Νέες δομές συντονισμού στην Προεδρία της Κυβέρνησης:
α) Ειδική Γραμματεία για ορεινές περιοχές, με αποστολή ολοκληρωμένη στρατηγική αναζωογόνησης και συγκράτησης/προσέλκυσης πληθυσμού.
β) Κυβερνητική Επιτροπή για τη νησιωτικότητα, για καλύτερο συντονισμό πολιτικών και χρηματοδοτικών εργαλείων. - Εφαρμογή “ρήτρας” ορεινότητας, νησιωτικότητας και απολιγνιτοποίησης στις πολιτικές των υπουργείων που επηρεάζουν καθοριστικά τους τοπικούς πληθυσμούς.
- Νέα ψηφιακή πλατφόρμα ως κόμβος ενημέρωσης και διασύνδεσης πολιτών–υπηρεσιών–τοπικών αρχών: υποδομές ανά περιοχή, ευκαιρίες εργασίας, προγράμματα απασχόλησης, δυνατότητες στέγασης, κίνητρα εγκατάστασης.
- Πρόγραμμα Δημογραφικής Ανάπτυξης για περιοχές της Βόρειας Ελλάδας (μεταξύ άλλων Φλώρινα, Καστοριά, Κιλκίς, Πέλλα, Σέρρες, Δράμα, Βόρειος Έβρος), σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες και προσαρμογές στο κίνητρο εγκατάστασης 10.000 ευρώ.
- Φορολογικές και θεσμικές ελαφρύνσεις με γεωγραφική στόχευση:
μείωση 50% του ΕΝΦΙΑ και κατάργηση από το 2027 σε συγκεκριμένες μικρές κοινότητες/οικισμούς και παραμεθόριες περιοχές,
μειωμένος νησιωτικός ΦΠΑ (30%) σε συγκεκριμένα νησιά,
μείωση 50% του ελάχιστου εισοδήματος για ελεύθερους επαγγελματίες σε μικρούς οικισμούς (εκτός Αττικής), καθώς και ειδικές προβλέψεις για νέες μητέρες.
Το πακέτο συμπληρώνεται από μια ολοκληρωμένη πολιτική 12 πυλώνων για τις ορεινές περιοχές (στέγαση, εργασία, επιχειρηματικότητα, υγεία, παιδεία, πρωτογενής τομέας, περιβάλλον, χωροταξία, ενέργεια, τουρισμός, πολιτισμός, συντονισμός χρηματοδοτήσεων), με αναφορά και σε πόρους ΕΣΠΑ 2021–2027 για ΟΧΕ.
8.000 έργα στην Περιφέρεια και 330 «εμβληματικές» παραδόσεις έως το 2027
Στην «καρδιά» του σχεδίου τοποθετείται η επιτελική ενοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων για την περίοδο 2026–2035, με σύσταση Επιτροπών Παρακολούθησης (με συμμετοχή και της Προεδρίας της Κυβέρνησης), ώστε να επιτευχθούν:
- συμπληρωματικότητα πόρων,
- αποφυγή αλληλοεπικαλύψεων,
- συντονισμός εντάξεων νέων έργων,
- και σύνδεση των προτεραιοτήτων με τα Τοπικά Σχέδια Ανάπτυξης.
Σύμφωνα με το κυβερνητικό πλαίσιο, στην ελληνική περιφέρεια υλοποιούνται πάνω από 8.000 έργα (μικρά και μεγάλα), ενώ το 2026–2027 προβλέπεται να παραδοθούν περίπου 330 εμβληματικά έργα. Παράλληλα, παρατίθεται η εικόνα των διαθέσιμων πόρων από εθνικά και ευρωπαϊκά εργαλεία, καθώς και χρηματοδοτήσεις/δανειοδοτήσεις που «τρέχουν» στην περιφέρεια.
Ευρωπαϊκή διάσταση 2028–2035 και το σχέδιο «Ελλάδα 2035»
Η κυβέρνηση εντάσσει τον εθνικό σχεδιασμό στη συζήτηση για το νέο ευρωπαϊκό περιβάλλον, όπου η Ε.Ε. αναζητά συνέργεια ανάμεσα σε ανταγωνιστικότητα, άμυνα, ανθεκτικότητα και συνοχή, ενόψει και της διαπραγμάτευσης για το νέο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Στο νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2028–2035, γίνεται αναφορά σε πρώτη κατανομή πόρων για την Ελλάδα, με τη διαπραγμάτευση να χαρακτηρίζεται «μακρά και επίπονη», ενώ σημειώνεται ότι κάθε κράτος-μέλος θα κληθεί να καταρτίσει ενιαίο εθνικό πρόγραμμα, σε συνεργασία κυβέρνησης και τοπικής αυτοδιοίκησης, με ορόσημα στα πρότυπα του Ταμείου Ανάκαμψης.
Στόχος, όπως περιγράφεται, είναι η διπλή σύγκλιση: να συγκλίνει η χώρα με τον πυρήνα των ανεπτυγμένων οικονομιών, αλλά ταυτόχρονα η ανάπτυξη να διανέμεται δίκαια σε όλα τα μέρη της Ελλάδας.
Στο πεδίο της ευθύνης και παρακολούθησης της Εθνικής Στρατηγικής για την Περιφερειακή και Τοπική Ανάπτυξη, αναφέρεται ο ρόλος της Προεδρίας της Κυβέρνησης, με τον αντιπρόεδρο Κωστή Χατζηδάκη και τον υφυπουργό Θανάση Κοντογεώργη να έχουν τον επιτελικό συντονισμό σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία.
Το μήνυμα που εκπέμπεται από το κυβερνητικό επιτελείο είναι ότι η περιφερειακή πολιτική δεν είναι «τεχνικό εργαλείο», αλλά στρατηγική επιλογή για την ποιότητα της ανάπτυξης, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη συνοχή. Η πραγματική δοκιμασία, ωστόσο, θα κριθεί στο πεδίο: στην ταχύτητα υλοποίησης, στην απορρόφηση πόρων, στην απλοποίηση διαδικασιών και —κυρίως— στο αν οι τοπικές κοινωνίες θα δουν μετρήσιμες αλλαγές που θα κάνουν την παραμονή στον τόπο τους όχι μόνο εφικτή, αλλά και ελκυστική.
