Συγκρατημένη αισιοδοξία επικρατεί στις Βρυξέλλες, ότι η πλήρης αποκοπή του ρωσικού αερίου προς την ΕΕ μέσω Ουκρανίας σε 10 μήνες από τώρα, είναι διαχειρίσιμη και δεν θα σημάνει ενεργειακή καταστροφή.
Οι κοινοτικοί ρίχνουν πλέον το βάρος στην κατασκευή 20 σταθμών LNG που σχεδιάζονται από το Νότο ως τον ευρωπαικό Βορρά, σε επενδύσεις ΑΠΕ, στην εξοικονόμηση, στη μείωση κατανάλωσης φυσικού αερίου και στην αύξηση εισαγωγών LNG.
Ο «ουκρανικός δρόμος» που σταματά στις 31 Δεκεμβρίου 2024, μετέφερε πέρυσι σε χώρες όπως η Αυστρία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, περίπου 14 bcm ρωσικού αερίου.
Ένα κομμάτι απωλειών θα καλυφθεί από την διείσδυση των ανανεώσιμων, την ενίσχυση των μέτρων εξοικονόμησης και φυσικά τη συνεχιζόμενη μείωση της κατανάλωσης.
«Είναι λάθος η προσέγγιση πως ό,τι παύει να εισάγει η Ευρώπη από τη Ρωσία, πρέπει και να αντικαθίσταται ισόποσα» μας λέει κοινοτικός αξιωματούχος.
Λόγω πάντως και της πορείας της ευρωπαϊκής οικονομίας, η οποία διάγει καθεστώς ήπιας ύφεσης, άρα χαμηλής ζήτησης, ένα μέρος θα καλυφθεί με αύξηση των εισαγωγών LNG.
«Κατά πόσο αυτό, θα επηρεάσει ανοδικά τις τιμές του; Ουδείς μπορεί να αποκλείσει μια μικρή άνοδο των ευρωπαϊκών τιμών (στα 26 -27 ευρώ/ MWh χθες)» μας λέει ο αξιωματούχος της ΕΕ.
Άλλωστε όπως δείχνει εσωτερικό έγγραφο της Κομισιόν που αποκάλυψε το Politico, οι ευρωπαίοι υπουργοί εκτιμούν ότι αυτό δεν πρόκειται να διακυβεύσει τη συνολική ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.
Στις αγορές υπάρχει άφθονο LNG και σε πολύ χαμηλές τιμές.
«Η ίδια η Κομισιόν άλλωστε έχει πει στους Ουκρανούς ότι δεν χρειάζεται να διαπραγματευθούν ανανέωση του συμβολαίου της Naftogaz με τη Gazprom, άρα, για να τους έχει συστήσει να μη το κάνουν, δεν θεωρεί ότι η ΕΕ θα υποστεί σημαντική απώλεια», μας λέει η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου, που εκπροσώπησε την Ελλάδα στο συμβούλιο και συνεχίζει: «Επομένως, πρέπει να χαρτογραφηθεί καλύτερα η ευρωπαϊκή προσφορά και η ζήτηση και να υπάρξει κάποια διαβεβαίωση στις αγορές».
Όμως κατά βάση χρειάζονται παρεμβάσεις στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της ενεργειακής αγοράς για να θωρακιστεί περαιτέρω απέναντι σε τυχόν προβλήματα, οπότε τίθεται το θέμα των τιμών στην ηλεκτρική ενέργεια.
Η εκτίναξη στις τιμές, ιδιαίτερα το περασμένο καλοκαίρι, δεν δικαιολογούνταν από τα θεμελιώδη στοιχεία. Μπορεί δηλαδή η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας να μην κατέρρευσε όπως συνέβη το 2022, αλλά αυτό δεν σημαίνει και ότι έχει περιοριστεί και η κερδοσκοπία, όπως και η ικανότητα κάποιων παικτών να μεταβάλλουν τις τιμές.
Η επικείμενη λήξη της σύμβασης μεταξύ Κιέβου και Μόσχας δεν φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή ηγεσία, ούτε τις κυβερνήσεις, ενόψει του επόμενου χειμώνα.
Οι εναλλακτικές λύσεις
Το επίπεδο πλήρωσης των υπόγειων αποθηκών της ΕΕ βρίσκεται στο 64%, με στοιχεία της 24ης Φεβρουαρίου, δηλαδή πάνω από το 44,6% του μέσου όρου της περιόδου 2016-2020.
Το ρωσικό αέριο πέρυσι έφτασε να αντιπροσωπεύσει μόλις το 15% των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ (43 bcm, εκ των οποίων τα 18 bcm ήταν LNG), όταν το 2022 είχαν φτάσει τα 80 bcm και πριν το πόλεμο, τα 150 bcm. Πλέον ο βασικός προμηθευτής της ΕΕ σε φυσικό αέριο είναι οι Νορβηγοί, που καλύπτουν το 30% των συνολικών της εισαγωγών, ενώ το 42% αφορά LNG, εκ του οποίου το 50% προέρχεται από τους Αμερικανούς.
Επίσης, μεταξύ Αυγούστου 2022 και Δεκεμβρίου 2023, η Ευρώπη κατάφερε να μειώσει τη κατανάλωση σε φυσικό αέριο κατά 18% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 2017 – 2022, επιτυγχάνοντας μια εξοικονόμηση της τάξης των 101 bcm.
Το σκηνικό ολοκληρώνεται με την κατά 47% μειωμένη τιμή του φυσικού αερίου τον Φεβρουαρίου συγκριτικά με ένα ακριβώς χρόνο πίσω, στοιχεία που παραπέμπουν σε προ κρίσης επίπεδα.
Αυτά όλα άλλωστε εξηγούν και γιατί ο Πούτιν έχασε στον πόλεμο του φυσικού αερίου, ένα πόλεμο που πολλοί θεωρούσαν «σίγουρο» για τον ίδιο όταν ξεκινούσε το Φεβρουάριο του 2022 το πόλεμο στην Ουκρανία.
Η μάλλον αισιόδοξη εικόνα, θα ήταν εντελώς διαφορετική χωρίς την καθοριστική συνεισφορά της πράσινης ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα των χωρών.
Η μηνιαία παραγωγή αιολικής ενέργειας έσπασε τα ρεκόρ τον Ιανουάριο, καθώς μπήκαν σε λειτουργία 73 GW, έναντι 56 GW τον ίδιο ακριβώς μήνα πέρυσι.
Σε πολλές χώρες οι ΑΠΕ πέρυσι έσπασαν κάθε ιστορικό ρεκόρ. Στη Πορτογαλία έφτασαν να καλύψουν το 61% των αναγκών, στην Ελλάδα το 57%, στη Γερμανία το 52% και στο Βέλγιο πάνω από το 30%.
Βοήθεια είχαν οι ευρωπαικές αγορές και από την πυρηνική ενέργεια, με αύξηση της παραγωγής από τη Γαλλία, είσοδο σε λειτουργία νέων σταθμών, όπως του Olikluoto-3 στη Φιναλναδία και του Mochovce-3 στη Σλοβακία και με συνολικά πολύ λιγότερες προγραμματισμένες διακοπές.
Ο αρχικός πανικός
Η αρχική εντύπωση ήταν ότι από μία κλωστή κρέμεται η ενεργειακή ισορροπία της ΕΕ (άρα και της Ελλάδας, παρόλο που η χώρα μας έχει εναλλακτικές πηγές εκτός του ρωσικού αερίου) από τον ερχόμενο Δεκέμβριο με κίνδυνο αναζωπύρωσης της βαθιάς ενεργειακής κρίσης του 2022.
Το 2019, πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το Κίεβο και η Μόσχα υπέγραψαν συμφωνία ασφαλούς διέλευσης του ρωσικού αερίου προς τη Δύση, η οποία εκπνέει στο τέλος του 2024. Για το λόγο αυτό η Ρωσία συνέχισε να προμηθεύει φυσικό αέριο σε χώρες της ΕΕ παρά τον πόλεμο.
Οι Ουκρανοί τώρα προειδοποιούν πως δεν θα ανανεώσουν τη συμφωνία και δεν θα επιτρέπουν τη διέλευση ρωσικού αερίου.
Απειλούν μάλιστα ότι από τον Ιανουάριο του 2025 θα υπονομεύσουν τους αγωγούς που περνούν από το έδαφός τους προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές.
Η απειλή του Ζελένσκι έχει προκαλέσει πανικό στις Βρυξέλλες.
Στην Κομισιόν συνέταξαν και έκθεση με απόρρητη ενημέρωση προς την ηγεσία της Κομισιόν το οποίο «απόρρητο» φυσικά …διέρρευσε στο Politico!
Με την έκθεση αυτή, ανώτατα στελέχη της Κομισιόν προειδοποιούν ότι η ΕΕ κινδυνεύει με υψηλότερες με «έκρηξη» στις τιμές ενέργειας, λόγω της λήξης αυτής της συμφωνίας.
Η Επίτροπος Ενέργειας κα Κάντρι Σίμσον μάλιστα είπε ότι η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ «δεν έχει συμφέρον» να πιέσει για ανανέωση της συμφωνίας, χωρίς όμως να διευκρινίζει από που θα αντληθούν οι μεγάλες ποσότητες ρωσικού αερίου που θα λείψουν.
Στην θέση αυτή της κας Σίμσον μεγάλο ρόλο έχει διαδραματίσει ο «υπερατλαντικός παράγων» αφού είναι παγκοίνως γνωστό πως οι ΗΠΑ θέλουν να αποκόψουν πλήρως την ΕΕ από τη ρωσική ενεργειακή εξάρτηση.
Σύμφωνα με την …απόρρητη έκθεση της Κομισιόν που διέρρευσε πολύ εύκολα, «η ΕΕ θα χάσει σύντομα τουλάχιστον το 5% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της, κυρίως προς την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη» άρα και την Ελλάδα παρά το γεγονός ότι η χώρα μας τροφοδοτείται πλέον από σταθμούς υγροποιημένου αερίου σε πολύ μεγάλο βαθμό και έχει μειώσει αισθητά την εξάρτηση από τη Μόσχα.
«Εάν αυτή η απώλεια συνδυαστεί με ένα παρατεταμένο κρύο τον Ιανουάριο του 2025, θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα σενάριο μεγάλης κρίσης για τις χώρες που βασίζονται στη διέλευση φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας».
«Η προοπτική δημιουργεί μέγα πρόβλημα σε Αυστρία, Ουγγαρία και Σλοβακία που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες επιπτώσεις», σύμφωνα με την κα Aura Sabadus, αναλύτρια στην εταιρεία πληροφοριών αγοράς ICIS.
Όλες θα μπορούσαν τελικά να ανταλλάξουν τις ρωσικές εισαγωγές με προμήθειες που έρχονται μέσω Γερμανίας, Ιταλίας ή Τουρκίας. Όμως η πρόσφατη κίνηση του Βερολίνου να φορολογήσει μονομερώς τις εξαγωγές φυσικού αερίου περιπλέκει αυτήν την πιθανότητα. Η κα Sabadus υπογράμμισε ότι ο φόρος μειώνει τα κίνητρα για τις ενεργειακές εταιρείες στην κεντρική Ευρώπη να επενδύσουν σε μη ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου.
«Θα πρέπει να αποφύγουμε βήματα που θα βλάψουν το έργο που έχει γίνει και θα ενισχύσουν τη Ρωσία», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα, ο υπουργός Βιομηχανίας της Τσεχίας Γιόζεφ Σίκελα, ασκώντας κριτική στη ‘γερμανική’ εισφορά.
Τι κάνουν οι άμεσα θιγόμενες χώρες
Το υπουργείο Ενέργειας της Αυστρίας είπε στο POLITICO ότι παρά τη σχεδόν πλήρη εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, η Βιέννη «έχει λάβει υπόψη τον κίνδυνο διακοπής και έχει σε εφαρμογή μέτρα», συμπεριλαμβανομένων αυστηρών υποχρεώσεων αποθήκευσης για τις εταιρείες ενέργειας.
Το υπουργείο Ενέργειας της Σλοβακίας παραδέχτηκε ότι αλλαγές στην ουκρανική οδό εφοδιασμού θα μπορούσαν να «επηρεάσουν την ενεργειακή ασφάλεια και τη σταθερότητα των τιμών», προσθέτοντας ότι «θα συνεχίσει να εργάζεται για τη διαφοροποίηση των πηγών».
Το υπουργείο Εξωτερικών της Ουγγαρίας δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο από το POLITICO, αν και η Βουδαπέστη είχε προηγουμένως επιδιώξει να αγοράσει φυσικό αέριο από την Τουρκία, ενώ συμφώνησε να αυξήσει τις προμήθειες φυσικού αερίου από τη Ρωσία – προς μεγάλη απογοήτευση της ΕΕ .
Σε ένδειξη του πόσο πολιτικά ευαίσθητο έχει γίνει το θέμα, ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίκο αναφέρθηκε στη συμφωνία διαμετακόμισης κατά τη διάρκεια επίσκεψης υψηλού επιπέδου στην Ουκρανία στα τέλη Ιανουαρίου, προτού διαψευστεί δημόσια από το Κίεβο.
«Προέκυψε συμφωνία ότι η διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας πιθανότατα θα συνεχιστεί, κάτι που είναι σπουδαία νέα», είχε σπεύσει να τονίσει ο Φίκο μετά την επίσκεψη.
«Η σύμβαση μεταφοράς λήγει στο τέλος του 2024», αντέδρασε το Κίεβο , προσθέτοντας: «Δεν πρόκειται να διαπραγματευτούμε με τους Ρώσους και να επεκτείνουμε τη σύμβαση και ο Πρωθυπουργός της Ουκρανίας ενημέρωσε τον Σλοβάκο ομόλογό του σχετικά».
Εν κατακλείδει όμως φαίνεται πως η κατάσταση είναι καλύτερη από ότι εμφανίστηκε αρχικά και πάντως διαχειρίσιμη.
