Αποκαλυπτικά για τη χρήση των τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας από τα ελληνικά νοικοκυριά είναι τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από τη δειγματοληπτική Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από Νοικοκυριά και Άτομα, έτους 2023.
Σύνδεση στο διαδίκτυο από την κατοικία
Από τα στοιχεία της εν λόγω έρευνας προκύπτει ότι το 86,9% των νοικοκυριών έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο από την κατοικία τους. Σε σύγκριση με το 2013 καταγράφεται αύξηση 54,4% στην πρόσβαση στο διαδίκτυο από την κατοικία. Στο Γράφημα 2 απεικονίζεται η πρόσβαση στο διαδίκτυο κατά μεγάλη γεωγραφική περιοχή (NUTS1).
Το 85,0% του πληθυσμού ηλικίας 16 – 74 ετών έκανε χρήση του διαδικτύου κατά το Α΄ τρίμηνο του 2023, καταγράφοντας αύξηση 2,2% σε σύγκριση με το 2022.
Στο Γράφημα 3 παρουσιάζονται τα ποσοστά που αφορούν στη χρήση του διαδικτύου από τον πληθυσμό 16 – 74 ετών, από το 2002 που ξεκίνησε η έρευνα, μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση του διαδικτύου πραγματοποιείται από το 94,1% όσων χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο το Α΄ τρίμηνο του 2023.
Λόγοι χρήσης διαδικτύου
Αναφορικά με τους λόγους χρήσης του διαδικτύου, κυριότερες δραστηριότητες είναι η online ανάγνωση ειδήσεων σε ιστοσελίδες, εφημερίδες, περιοδικά και η αναζήτηση πληροφοριών για προϊόντα και υπηρεσίες (89,2% και 89,1%, αντίστοιχα). Τα ποσοστά αυτά αφορούν 9 στα 10 άτομα ηλικίας 16 – 74 ετών, που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο το Α΄ τρίμηνο του 2023.
Οι δραστηριότητες που κατέγραψαν τη μεγαλύτερη αύξηση, το τελευταίο έτος (Α΄τρίμηνο 2022 – Α΄τρίμηνο 2023) είναι η πώληση αγαθών ή υπηρεσιών (π.χ. στο e-Bay, Facebook Marketplace, Shpock) (+14,9%) και η αποστολή γνώμης για θέματα κοινωνικά ή πολιτικά (π.χ. σε ιστοσελίδες ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως Facebook, Twitter, Instagram, YouTube) (+10,9%). Οι μεγαλύτερες μειώσεις, το τελευταίο έτος, καταγράφηκαν στη συμμετοχή σε on-line διαβουλεύσεις ή ψηφοφορίες για κοινωνικά ή πολιτικά θέματα (-29,5%) και στην αναζήτηση πληροφοριών υγείας (-15,9%).
Ηλεκτρονική διακυβέρνηση
Με τον όρο Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση (eGovernment) χαρακτηρίζεται, γενικά, η εισαγωγή των Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας (ΤΠΕ), και κυρίως του διαδικτύου, στη δημόσια διοίκηση και, ειδικότερα, οι νέες διοικητικές πρακτικές, τις οποίες οι τεχνολογίες αυτές εισάγουν.
Η επαφή και η αλληλεπίδραση των πολιτών με δημόσιες υπηρεσίες και αρχές περιλαμβάνει τη χρήση ιστοτόπων ή εφαρμογών για τη λήψη πληροφοριών, την άσκηση δικαιωμάτων ή την εκπλήρωση υποχρεώσεων σε διάφορους τομείς όπως οικογένεια, υγεία και πρόνοια, εκπαίδευση, περιουσία και φορολογία, εργασία και ασφάλιση, επιχειρηματική δραστηριότητα, στράτευση, γεωργία και κτηνοτροφία, κ.ά.
Με την έρευνα καταγράφηκαν οι ενέργειες που πραγματοποίησαν ηλεκτρονικά οι πολίτες στο πλαίσιο συναλλαγής με δημόσιες υπηρεσίες και αρχές. Περιλαμβάνονται συναλλαγές με δημόσιες υπηρεσίες, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Οι βασικότεροι δείκτες που προέκυψαν παρατίθενται ακολούθως:
- Στον συνολικό πληθυσμό της Χώρας ηλικίας 16 – 74 ετών, περίπου δύο στους τρεις (67,0%) έκαναν χρήση υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, κατά τη χρονική περίοδο Απριλίου 2022 – Μαρτίου 2023, για προσωπικούς λόγους. Δεν παρατηρείται στατιστικά σημαντική αλλαγή (+0,9%) σε σχέση με τη χρονική περίοδο Απριλίου 2021 – Μαρτίου 2022 (66,4%). Διευκρινίζεται ότι, για τον υπολογισμό του ποσοστού μέχρι και το 2021, οι υπηρεσίες και οι ενέργειες που πραγματοποιούνταν στο πλαίσιο χρήσης των υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης δεν καταγράφονταν αναλυτικά. Στο Γράφημα 4 παρουσιάζονται τα σχετικά ποσοστά για τα έτη 2013 – 2023.
Όσον αφορά στον πληθυσμό ηλικίας 16 – 74 ετών που χρησιμοποίησε το διαδίκτυο κατά τη χρονική περίοδο Απριλίου 2022 – Μαρτίου 2023, το ποσοστό όσων έκαναν χρήση υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, για προσωπικούς λόγους, ανέρχεται σε 77,8% (-1,5%).
- Περίπου 6 στους 10 (61,8%) έλαβαν στον προσωπικό τους λογαριασμό επίσημα έγγραφα (πληρωμή φόρου, αντίγραφο ποινικού μητρώου, ληξιαρχικές πράξεις και πιστοποιητικά δημοτολογίου, βεβαίωση εμβολιασμού, αποτέλεσμα rapid test, ειδοποίηση και υπενθύμιση για ραντεβού εμβολιασμού, παραπεμπτικό συνταγογράφησης, αποτέλεσμα πανελλαδικών εξετάσεων κ.ά.) μέσω ιστοσελίδας ή εφαρμογής δημόσιας υπηρεσίας ή αρχής.
Ως προσωπικός λογαριασμός θεωρείται το προσωπικό email, το ψηφιακό γραμματοκιβώτιο στη θυρίδα πολίτη (my.gov.gr) ή/και στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (“myAADE”), το κινητό τηλέφωνο μέσω SMS που λαμβάνεται, αλλά και εφαρμογές στο κινητό, όπως το “myhealth” app.
- 4 στους 10 (39,1%) έκλεισαν ραντεβού με δημόσια υπηρεσία μέσω ιστοσελίδας ή εφαρμογής, για προσωπικούς λόγους. Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα αναφέρονται ραντεβού με ΚΕΠ, ΕΦΚΑ, ΟΑΕΔ, Εφορία (ΑΑΔΕ), με ιατρό του ΕΣΥ σε Μονάδα Πρωτοβάθμιας Μονάδας Υγείας – συμπεριλαμβανομένου του ραντεβού για εμβολιασμό κατά της Covid-19.
- Το 12,0% του πληθυσμού ηλικίας 16 – 74 ετών, που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο κατά τη χρονική περίοδο Απριλίου 2022 – Μαρτίου 2023 υπέβαλαν, οι ίδιοι, online, τη φορολογική τους δήλωση. Καταγράφεται μείωση 12,4% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Ένας ακόμη βασικός δείκτης προκύπτει από το ποσοστό του πληθυσμού που υποβάλλει ηλεκτρονικά αιτήσεις μέσω ιστοσελίδων ή εφαρμογών δημόσιων υπηρεσιών και αρχών. Τα παραδείγματα έχουν επιλεγεί με τρόπο που να αντικατοπτρίζουν τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες υπηρεσίες, υπηρεσίες οι οποίες σε ένα «ώριμο» σύστημα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι εφικτές διαδικτυακά, και δεν χρειάζεται ο πολίτης να πηγαίνει στις εγκαταστάσεις των δημόσιων υπηρεσιών.
- 5 στους 10 (49,8%) ηλικίας 16 – 74 ετών, που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο κατά τη χρονική περίοδο Απριλίου 2022 – Μαρτίου 2023, υπέβαλαν ηλεκτρονικά αίτηση για επίσημο έγγραφο, πιστοποιητικό, επίδομα (συμπεριλαμβανομένων των market pass, power pass, fuel pass, κ.ά.) ή υπέβαλαν καταγγελία / παράπονο /ένσταση. Καταγράφεται αύξηση 19,4% σε σύγκριση με το τελευταίο έτος (Απρίλιος 2021 – Μάρτιος 2022: 41,7%).
Συγκεκριμένα, στον πληθυσμό 16 – 74 ετών, που χρησιμοποίησε το διαδίκτυο κατά τη χρονική περίοδο Απριλίου 2022 – Μαρτίου 2023:
34,1% υπέβαλαν ηλεκτρονικά αίτηση για να λάβουν κάποιο επίδομα (στέγασης, θέρμανσης, ανέργων, market / fuel pass, κ.ά.) ή για να συνταξιοδοτηθούν,
- 33,0% υπέβαλαν ηλεκτρονικά αίτηση για να λάβουν επίσημο έγγραφο ή πιστοποιητικό (γέννησης, γάμου, οικογενειακής κατάστασης, απόσπασμα ποινικού μητρώου, ανανέωση διπλώματος οδήγησης, κ.ά.),
- 2,5% υπέβαλαν ηλεκτρονικά άλλη αίτηση ή καταγγελία παράπονο/ένσταση.
Το 56,8% όσων δεν υπέβαλαν ηλεκτρονικά αίτηση για επίσημο έγγραφο ή πιστοποιητικό, επίδομα και δεν υπέβαλαν καταγγελία / παράπονο / ένσταση, δεν το έκαναν επειδή δεν χρειάστηκε να υποβάλουν αίτηση, καταγγελία κ.λπ. Οι λόγοι που αναφέρθηκαν από όσους χρειάστηκε να υποβάλουν αίτηση, καταγγελία κ.λπ. και δεν υπέβαλαν είναι ότι:
- κάποιος άλλος (λογιστής, φίλος, συγγενής) υπέβαλε την αίτησή τους online (73,9%),
- δεν είχαν τις απαραίτητες γνώσεις / δεξιότητες (24,8%),
- ανησυχούσαν για την ασφάλεια των προσωπικών στοιχείων ή των στοιχείων πιστωτικής κάρτας που θα έπρεπε να δώσουν (2,2%) και,
- δεν διέθεταν ηλεκτρονική υπογραφή ή ενεργή ηλεκτρονική ταυτοποίηση (eID) (1,8%).
Ηλεκτρονικό εμπόριο
• Το 55,3% του πληθυσμού ηλικίας 16 – 74 ετών, που έχουν οποτεδήποτε χρησιμοποιήσει, έστω και μία φορά, το διαδίκτυο, πραγματοποίησαν, κατά το Α΄ τρίμηνο του 2023, κάποια ηλεκτρονική αγορά ή παραγγελία αγαθών ή υπηρεσιών μέσω του διαδικτύου, για προσωπική χρήση.
Σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό ένα έτος πριν (53,2%) καταγράφεται αύξηση 4,0%, ενώ αύξηση 104,8% καταγράφεται σε σύγκριση με το 2013.
Αναφορικά με τα άτομα που αγόρασαν ή παρήγγειλαν μέσω διαδικτύου φυσικά προϊόντα (δηλαδή, προϊόντα που δεν είναι σε ψηφιακή μορφή) κατά το Α΄ τρίμηνο του 2023, για προσωπική χρήση, παρατηρείται ότι:
- 73,6% των ατόμων ηλικίας 16 – 74 ετών, αγόρασαν είδη ένδυσης (συμπεριλαμβανομένων αθλητικών ενδυμάτων), είδη υπόδησης και αξεσουάρ (τσάντες, κοσμήματα κ.ά.),
- 44,1% των ατόμων αγόρασαν φαγητό που διανέμεται (delivery) από εστιατόρια, αλυσίδες ταχυφαγείων, catering κ.λπ.,
- 27,3% των ατόμων αγόρασαν αθλητικά είδη, εξαιρουμένων των αθλητικών ενδυμάτων και υποδημάτων που συμπεριλαμβάνονται στα είδη ένδυσης και υπόδησης,
- 27,2% των ατόμων αγόρασαν ηλεκτρονικούς υπολογιστές, tablets, κινητά τηλέφωνα και αξεσουάρ αυτών (εκτυπωτές, καλώδια, θήκες, ακουστικά κ.ά.)
- 25,3% των ατόμων αγόρασαν καλλυντικά, προϊόντα ομορφιάς ή υγείας και,
- 19,0% των ατόμων αγόρασαν τρόφιμα ή ποτά από σούπερ μάρκετ (φυσικά ή διαδικτυακά καταστήματα).
Όσον αφορά σε προϊόντα που αγοράζονται σε ψηφιακή μορφή:
- 26,3% των ατόμων ηλικίας 16 – 74 ετών που πραγματοποίησαν ηλεκτρονικές αγορές το Α΄ τρίμηνο του 2023, αγόρασαν ταινίες ή σειρές, είτε ως υπηρεσία μετάδοσης (streaming) είτε ως ψηφιακό αρχείο που μεταφορτώνεται,
- 13,1% των ατόμων αγόρασαν μουσική, είτε ως υπηρεσία μετάδοσης (streaming) είτε ως ψηφιακό αρχείο που μεταφορτώνεται, 8,4% των ατόμων αγόρασαν λογισμικό για Η/Υ ή άλλες συσκευές, συμπεριλαμβανομένων αναβαθμίσεων,
- 6,0% των ατόμων αγόρασαν παιχνίδια για κινητά, tablet, Η/Υ ή κονσόλες παιχνιδιών.
Αναφορικά με τις υπηρεσίες που αγοράζονται περισσότερο:
- 37,3% των ατόμων ηλικίας 16 – 74 ετών που πραγματοποίησαν ηλεκτρονικές αγορές το Α΄ τρίμηνο του 2023, αγόρασαν συνδρομές internet ή συνδέσεις κινητής τηλεφωνίας,
- 32,3% των ατόμων αγόρασαν εισιτήρια για πολιτιστικά γεγονότα ή αναψυχή (κινηματογράφο, θέατρο, συναυλίες κ.ά.),
- 22,0% των ατόμων ηλικίας 16 – 74 ετών αγόρασαν συνδρομή για ηλεκτροδότηση, ύδρευση, φυσικό αέριο κ.λπ.,
- 11,8% των ατόμων ηλικίας 16 – 74 ετών αγόρασαν εισιτήρια για αθλητικά γεγονότα.
Αναλυτικά τα προϊόντα, σε φυσική ή ψηφιακή μορφή, και οι υπηρεσίες που αγοράστηκαν, παρουσιάζονται, με φθίνουσα σειρά, στον Πίνακα 3 του Παραρτήματος.
Με την έρευνα καταγράφηκαν, επίσης, πληροφορίες αναφορικά με την αγορά υπηρεσιών μεταφοράς /μετακίνησης και υπηρεσιών διαμονής, τόσο από επιχειρήσεις όσο και από φυσικά πρόσωπα/ιδιώτες, στο πλαίσιο της συνεργατικής οικονομίας. Οι αγορές των υπηρεσιών αυτών κατέγραψαν αύξηση κατά το Α’ τρίμηνο του 2023 σε σύγκριση με το Α’ τρίμηνο του 2022. Ειδικότερα:
- 38,3% των ατόμων ηλικίας 16 – 74 ετών που πραγματοποίησαν ηλεκτρονικές αγορές το Α΄ τρίμηνο του 2023, αγόρασαν υπηρεσίες μεταφοράς / μετακίνησης από επιχειρήσεις μέσων μαζικής μεταφοράς, όπως ΚΤΕΛ, αστικές συγκοινωνίες, εταιρείες ταξί (συμπεριλαμβανομένης της UBER), αεροπορικές και ακτοπλοϊκές εταιρείες κ.λπ. Αύξηση 37,3% καταγράφηκε το Α’ τρίμηνο του 2023 σε σχέση με το Α΄ τρίμηνο του 2022 (27,9%).
- 1,6% των ατόμων αγόρασαν υπηρεσίες μεταφοράς / μετακίνησης από φυσικά πρόσωπα / ιδιώτες μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες ή εφαρμογές. Αύξηση 14,3% καταγράφηκε το Α’ τρίμηνο του 2023 σε σχέση με το Α΄ τρίμηνο του 2022 (1,4%).
- 25,9% των ατόμων αγόρασαν υπηρεσίες διαμονής (κατάλυμα) από επιχειρήσεις όπως ξενοδοχεία ή ταξιδιωτικά πρακτορεία. Αύξηση 53,3% καταγράφηκε το Α’ τρίμηνο του 2023 σε σχέση με το Α΄ τρίμηνο του 2022 (16,9%).
- 16,8% των ατόμων αγόρασαν υπηρεσίες διαμονής από φυσικά πρόσωπα / ιδιώτες μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες ή εφαρμογές, όπως Airbnb, Homeaway, ihaHolidays. Αύξηση 110,0% καταγράφηκε το Α’ τρίμηνο του 2023 σε σύγκριση με το 2022 (8,0%).
Ψηφιακές δεξιότητες (e-skills)
Οι ψηφιακές δεξιότητες ορίζονται ως ένα σύνολο γνώσεων (knowledge), δεξιοτήτων (skills) και στάσεων (behaviors) οι οποίες προσδίδουν στο χρήστη ψηφιακή ικανότητα (digital competence) με συγκεκριμένα αποτελέσματα. Επιτρέπουν στους ανθρώπους να αναζητούν πληροφορίες και δεδομένα, να δημιουργούν και να μοιράζονται ψηφιακό περιεχόμενο, να επικοινωνούν, να αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται στο ψηφιακό περιβάλλον.
- 6 στους 10 (59,1%) ηλικίας 16 – 74 ετών έχουν τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες.
Το 54,0% όσων χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο το Α’ τρίμηνο του έτους και είδαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε ειδησεογραφικές ιστοσελίδες πληροφορίες, video, φωτογραφίες που θεώρησαν αναληθή ή αμφισβητήσιμα (40,6%), τα έλεγξαν. 80,1% αυτών τα έλεγξαν μέσω άλλων πηγών στο διαδίκτυο, 23,8% συμμετείχαν σε συζητήσεις στο διαδίκτυο και 45,9% έψαξαν σε πηγές εκτός διαδικτύου.
Περαιτέρω, για πρώτη φορά, συλλέχθηκαν πληροφορίες για το κατά πόσο, όσοι χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο το Α΄ τρίμηνο του έτους, είδαν μηνύματα και ειδήσεις για συγκεκριμένα άτομα ή συγκεκριμένες ομάδες ατόμων τα οποία θεώρησαν προσβλητικά ή και εχθρικά.
- 3 στους 10 (30,3%) ανέφεραν ότι είδαν σχετικά μηνύματα / ειδήσεις σε blogs, vlogs, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε ειδησεογραφικές σελίδες.
Στην Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από Νοικοκυριά και Άτομα ερευνήθηκαν 5.653 ιδιωτικά νοικοκυριά και ισάριθμα μέλη αυτών, σε ολόκληρη την Ελλάδα, με προϋπόθεση την ύπαρξη ενός, τουλάχιστον, μέλους ηλικίας 16 – 74 ετών σε κάθε νοικοκυριό.
