Tη δύσκολη σχέση της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) με τη Δημοκρατία και αντίστροφα διερευνά το εικαστικό πρότζεκτ με τίτλο «Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα; Η Ανθρώπινη κατάσταση στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης», σε επιμέλεια Δημήτρη Τρίκα, που εξελίσσεται σε τέσσερις χώρους του κέντρου της Αθήνας, το Παλαιό Χημείο, το Μαράσλειο Διδασκαλείο, το Μέγαρο Στάη και το Γρυπάρειο Μέγαρο. Η έκθεση φιλοξενεί έργα 55 καλλιτεχνών και καλλιτεχνικών ομάδων, τα οποία συμπληρώνονται από ένα δυναμικό δημόσιο πρόγραμμα που περιλαμβάνει performances, μουσικά δρώμενα και στρογγυλά τραπέζια με τη συμμετοχή περί των 50 ομιλητών.
Με σημείο αφετηρίας τις οραματικές ιδέες της Χάνα Άρεντ και του Φίλιπ Κ. Ντικ, η έκθεση, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 22 Δεκεμβρίου, θέτει καίρια ερωτήματα για το μέλλον της ανθρωπότητας σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται διαρκώς και αυξανόμενα από τους αλγόριθμους και τις ψηφιακές τεχνολογίες.
Η σκέψη της Χάνα Άρεντ διαπνέεται από στοχασμούς και κριτικές θεωρήσεις σχετικά με την ικανότητα της ανθρωπότητας να ξεκινήσει κάτι νέο. Στο εμβληματικό φιλοσοφικό της έργο Η ανθρώπινη κατάσταση (1958), εισάγει τον όρο vita activa για να περιγράψει τις «τρεις θεμελιώδεις ανθρώπινες δραστηριότητες: τον μόχθο, την εργασία και τη δράση», κομβικές «γιατί αντιστοιχούν στις βασικές προϋποθέσεις υπό τις οποίες έχει προσφερθεί ως δεδομένη στον άνθρωπο η ζωή πάνω στη Γη».
Μια δεκαετία αργότερα, ο Φίλιπ Κ. Ντικ γράφει το καλειδοσκοπικό μυθιστόρημα Το Ηλεκτρικό Πρόβατο, που ενέπνευσε και το περίφημο φιλμ του Ρίντλεϊ Σκοτ Blade Runner τοποθετώντας την ιστορία και τους πρωταγωνιστές του σε μια διαλυμένη Γη, γεμάτη συντρίμμια και ραδιενεργή σκόνη, με ανθρώπους έρμαια της οδύνης και της καταστροφής, οι οποίοι μεταναστεύουν σε άλλον πλανήτη, με κίνητρο μια κυβερνητική υπόσχεση για ένα ανδροειδές σύντροφο τόσο προηγμένο που μόνο ένα περίπλοκο τεστ ενσυναίσθησης μπορεί να το διακρίνει από τον άνθρωπο. Η σκέψη του Φ. Ντικ διαπνέεται από στοχασμούς σχετικά με την ικανότητα των ανθρώπων να καταστρέφουν τον πλανήτη και τον πολιτισμό τους, την ώρα που τα ανδροειδή έχουν αναλάβει τις «τρεις θεμελιώδεις ανθρώπινες δραστηριότητες» (κατά Άρεντ) καθώς και πολλές περισσότερες.
Μέσα από τα έργα και τη συμμετοχή τους στο δημόσιο πρόγραμμα, καλλιτέχνες και επιστήμονες εμβαθύνουν σε ζητήματα Δημοκρατίας, δικαιοσύνης και δικαίου, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιτήρησης, προσφύγων, εργασίας, ελεύθερου χρόνου, τέχνης και δημιουργικότητας, εκπαίδευσης, ακόμα και των δυνατοτήτων παρέμβασης σε αποφάσεις ζωής και θανάτου στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης. Εδώ, η «Δημοκρατία» λειτουργεί ως ένας όρος – περιεκτικό πλαίσιο για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες, χρησιμεύοντας ως εννοιολογικό πεδίο έμπνευσης αλλά και κριτικής, μέσω του οποίου εξετάζονται οι ηθικές και πολιτικές επιπτώσεις των εξελίξεων από την καθολική πλέον εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Μουσικό δρώμενο
Ανάμεσα στις εκδηλώσεις που πλαισιώνουν την έκθεση ξεχωρίζει ένα μουσικό δρώμενο που θα πραγματοποιηθεί Σάββατο 21 Δεκεμβρίου, στις 19:00, στη Μαράσλειος Ακαδημία και την Κυριακή 22 Δεκεμβρίου, στις 20.00, στο Παλιό Χημείο/ΕΚΠΑ. Η Ναταλία Γεράκη θα ερμηνεύσει το έργο του μεταπολεμικού συνθέτη της γερμανικής πρωτοπορίας, Johannes Fritsch, «KYO MU για άλτο φλάουτο και μαγνητοταινία» (1982).
Η επιλογή του συγκεκριμένου, ιδιαίτερα στοχαστικού, έργου έγινε με σκοπό την ανάδειξη μιας αντίθεσης: το Kyo Mu αποτελεί μια μουσική διερεύνηση με κύρια γνωρίσματα τη βραδύτητα και την εσωτερικότητα, ενώ στον αντίποδά της τοποθετείται η ταχύτητα που χαρακτηρίζει την καλλιτεχνική δημιουργία την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Η σύλληψη του Kyo Mu βασίστηκε στην πραγματεία Μοναχικός διάλογος (Hitori Mondo) γραμμένη από τον βουδιστή μοναχό Hisamatsu Fūyō το 1823. Ο Fūyō περιγράφει το παίξιμο του σακουχάτσι ως μια μορφή θρησκευτικού διαλογισμού που αποσκοπεί στην απελευθέρωση από τα δεσμά του ορθολογικού νου: Τα 39 κομμάτια είναι 36, 18, τρία κομμάτια, ένα κομμάτι· το ένα κομμάτι ισοδυναμεί με κανένα κομμάτι, η απουσία κομματιού είναι η ανάσα του νου (kisoku), η ανάσα του νου δεν είναι τίποτε άλλο παρά το κενό και το τίποτα.
