Η Δευτέρα ήταν ίσως η καλύτερη μέρα που είχε η Ουκρανία εδώ και πολύ καιρό. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρέθηκε στον Λευκό Οίκο και, σε αντίθεση με την προηγούμενη συνάντηση, δεν υπήρξε καμία έκρηξη. Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, έδωσε μια πρώτη γεύση του πώς θα μπορούσε να περάσει στην ιστορία ως ο ηγέτης που θα έσωζε την Ουκρανία, θα διασφάλιζε την Ευρώπη και θα κέρδιζε δικαίως το Νόμπελ Ειρήνης. Στο πλευρό του, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έδειξαν ενότητα και προσπάθησαν να τον πείσουν με πολιτικά και συναισθηματικά επιχειρήματα να σταθεί αποφασιστικά δίπλα στο Κίεβο.
Η ημέρα έμοιαζε με τις ιστορικές στιγμές που τερμάτισαν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και θεμελίωσαν τη μεταπολεμική διεθνή τάξη, με τις ΗΠΑ να ηγούνται της Δύσης. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: μπορεί να κρατήσει;
Η δυναμική της διπλωματίας και τα πρώτα εμπόδια
Η αποφυγή καταστροφικών εντάσεων παρουσιάστηκε ως μεγάλη πρόοδος, ειδικά μετά τις παραχωρήσεις του Τραμπ προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν στη σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα την προηγούμενη εβδομάδα. Παρά το θετικό κλίμα στον Λευκό Οίκο, όλοι απέφυγαν να αγγίξουν ευαίσθητα ζητήματα που θα μπορούσαν να διαλύσουν τη στιγμή.
Το βράδυ, ο Τραμπ μίλησε στα κοινωνικά δίκτυα για πιθανή τριμερή σύνοδο με τον Ζελένσκι και τον Πούτιν, με τη Γερμανία να εκτιμά ότι θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μέσα σε δύο εβδομάδες. Ο Πρόεδρος της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ, τόνισε ότι «στις τελευταίες δύο εβδομάδες σημειώσαμε περισσότερη πρόοδο απ’ ό,τι σε τριάμισι χρόνια πολέμου».
Εγγυήσεις ασφαλείας και το αγκάθι των εδαφικών «ανταλλαγών»
Ο Τραμπ μίλησε για αμερικανική στρατιωτική στήριξη και ασφάλεια για την Ουκρανία μετά από μια ειρηνευτική συμφωνία. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι πρότεινε ένα μοντέλο εγγυήσεων ασφαλείας στα πρότυπα του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, αλλά εκτός των θεσμικών πλαισίων της Συμμαχίας. Όμως, πόσο πιθανό είναι να δεχθεί ο Πούτιν μια τέτοια συμφωνία που θα μοιάζει με «ψευδο-ΝΑΤΟ» για την Ουκρανία; Και πόσο ρεαλιστικό είναι οι ευρωπαϊκές χώρες να δεσμευτούν σε μια πιθανή σύγκρουση με τη Ρωσία για χάρη της Ουκρανίας;
Η πιο επικίνδυνη πτυχή είναι το ζήτημα των «land swaps». Ο Τραμπ παρέδωσε στον Ζελένσκι χάρτη που αντανακλά δύσκολες επιλογές για εδάφη ποτισμένα με ουκρανικό αίμα. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Πούτιν επιδιώκει να κατοχυρώσει μέσω διαπραγματεύσεων περιοχές που δεν κατόρθωσε να καταλάβει στρατιωτικά, όπως το Ντονμπάς.
Οι «ανταλλαγές εδαφών» ενέχουν τον κίνδυνο να μετατρέψουν χιλιάδες Ουκρανούς σε εκτοπισμένους ή Ρώσους πολίτες παρά τη θέλησή τους. Παράλληλα, θα βάλουν τον Ζελένσκι στη δύσκολη θέση να εξηγήσει στις οικογένειες των νεκρών στρατιωτών γιατί θυσιάστηκαν για περιοχές που καταλήγουν στη Ρωσία.
Διπλωματία χωρίς λεπτομέρειες
Αναλυτές προειδοποιούν ότι, αν και κάθε ειρηνευτική διαδικασία ξεκινά με ασαφείς υποσχέσεις, τα αγεφύρωτα χάσματα θα φανούν σύντομα. Ο Μάικλ Κίμετζ του Wilson Center μίλησε για «φαντασιακή διπλωματία» που δεν μπορεί να διαρκέσει.
Ο ίδιος ο Τραμπ φαίνεται να έχει αλλάξει στάση: από την αρχική αδιαφορία για την Ουκρανία, πλέον έχει επενδύσει πολιτικό κεφάλαιο στην αναζήτηση ειρήνης, παραδεχόμενος ότι ο πόλεμος είναι πιο περίπλοκος απ’ όσο νόμιζε.
Παρά το θετικό κλίμα υπήρξαν στιγμές που θύμισαν παλαιότερες ανησυχίες: ο Τραμπ ακούστηκε σε ιδιωτική συνομιλία να λέει στον Εμανουέλ Μακρόν ότι «ο Πούτιν θέλει να κάνει μια συμφωνία για μένα». Επίσης, διέκοψε συνομιλίες με Ευρωπαίους ηγέτες για να μιλήσει τηλεφωνικά με τον Ρώσο πρόεδρο. Η στάση αυτή προκαλεί καχυποψία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Κι όμως, μόνο ο Τραμπ μπορεί να σταθεί ανάμεσα σε Ζελένσκι, Πούτιν και Ευρωπαίους και να διαπραγματευτεί με το ειδικό βάρος των ΗΠΑ.
Η στρατηγική του Τραμπ να κρατάει ισορροπίες σε όλα τα μέτωπα ίσως αποδειχθεί μη βιώσιμη. Ο ίδιος υπόσχεται εγγυήσεις στην Ουκρανία, κολακεύει τους Ευρωπαίους ηγέτες και την ίδια στιγμή φαίνεται να συναινεί με τον Πούτιν. Οι αντιφάσεις αυτές μπορεί να γκρεμίσουν την εύθραυστη πρόοδο και να διαλύσουν τη δυτική ενότητα — κάτι που θα ήταν το μεγαλύτερο δώρο στη Μόσχα. Η απάντηση στο αν ο Τραμπ θα κατορθώσει να ισορροπήσει ανάμεσα σε τόσες απαιτήσεις θα κρίνει όχι μόνο τη δική του υστεροφημία, αλλά και τις ζωές χιλιάδων Ουκρανών.
