Τον τελευταίο χρόνο, η ελληνική αγορά έχει ζήσει καταστάσεις που μοιάζουν απίστευτες αν δεν τις έχεις δει από κοντά. Μικρές και μεσαίες εταιρείες, που για χρόνια κινούνταν στα αζήτητα, με θεμελιώδη στοιχεία που δεν θα έβαζες ούτε για παράδειγμα σε σεμινάριο “πώς να διαλέγεις καλές εταιρείες”, ξαφνικά γράφουν αποδόσεις που κάνουν τους επενδυτές να τρίβουν τα μάτια τους.

Αν σταθείς μόνο στα νούμερα, όλα αυτά μοιάζουν παράλογα. Και όμως, η αγορά έτσι δουλεύει, δεν είναι μόνο λογική, είναι και ψυχολογία, ρεύμα, προσδοκία, και μερικές φορές καθαρή κερδοσκοπία. Σε μια ανοδική περίοδο, ειδικά όταν υπάρχει ροή κεφαλαίων από το εξωτερικό, μπορεί να δεις τιμές να ξεφεύγουν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι μπορούν να ακολουθήσουν τα θεμελιώδη.

Εδώ όμως έρχεται το άλλο κομμάτι της ιστορίας, η σχολή του μυαλού. Κι αυτή τη σχολή την δίδαξαν όσο λίγοι δύο θρυλικοί επενδυτές, ο Benjamin Graham και ο Warren Buffett.

Ο Graham, γνωστός και ως «πατέρας του value investing», έβλεπε τη μετοχή σαν κομμάτι μιας πραγματικής επιχείρησης. Για εκείνον, η τιμή που βλέπεις στο ταμπλό είναι απλώς η προσφορά της αγοράς. Αν η πραγματική αξία της εταιρείας είναι μεγαλύτερη από την τιμή, τότε υπάρχει ευκαιρία. Αν είναι μικρότερη, μένεις εκτός. Η μεγάλη του αρχή ήταν το margin of safety — το περιθώριο ασφάλειας. Να αγοράζεις κάτι φθηνότερο από την πραγματική του αξία, ώστε να έχεις μαξιλάρι σε περίπτωση που τα πράγματα στραβώσουν.

Ο Buffett, μαθητής του Graham, πήγε ένα βήμα παραπέρα. Εκτός από την τιμή, έψαχνε και την ποιότητα. Γιατί να αγοράσεις μια μέτρια εταιρεία μόνο και μόνο επειδή είναι φθηνή, όταν μπορείς να αγοράσεις μια εξαιρετική εταιρεία σε δίκαιη τιμή;

Γι’ αυτόν, η μακροχρόνια επιτυχία έρχεται όταν βρίσκεις επιχειρήσεις με γερά θεμέλια, καλό management, και ικανότητα να παράγουν κέρδη χρόνο με τον χρόνο.

Η σχολή Buffett–Graham είναι η καθαρή επένδυση με το μυαλό. Διαβάζεις ισολογισμούς, μετράς δείκτες, υπολογίζεις ροές μετρητών, βλέπεις ιστορικά κέρδη, και κάνεις υπομονή μέχρι η αγορά να σου δώσει την ευκαιρία να αγοράσεις φθηνά. Δεν παρασύρεσαι από το hype, ούτε ανεβαίνεις στο τρένο επειδή όλοι τρέχουν να μπουν.

Αλλά η αλήθεια είναι πως η αγορά δεν υπακούει μόνο στη λογική. Η ψυχολογία των επενδυτών μπορεί να δημιουργήσει κύματα που σπρώχνουν τις τιμές πολύ ψηλότερα ή πολύ χαμηλότερα από ό,τι λένε τα θεμελιώδη.

Το είδαμε σε ακραίο βαθμό με την GameStop στην Αμερική. Μια εταιρεία που πουλούσε CD παιχνιδιών σε μια εποχή που όλοι αγόραζαν online. Τα οικονομικά της στοιχεία ήταν σε ελεύθερη πτώση, αλλά μια ομάδα μικροεπενδυτών στο Reddit αποφάσισε να κοντράρει τα μεγάλα hedge funds που είχαν ποντάρει στην πτώση.

Η ιστορία έγινε viral, μπήκαν στο παιχνίδι χιλιάδες νέοι επενδυτές, και η μετοχή από τα 3–4 δολάρια εκτοξεύτηκε πάνω από τα 400. Καμία λογική, κανένα θεμελιώδες στήριγμα — μόνο ψυχολογία, μαζικότητα και κοινωνικά δίκτυα.

Κάτι ανάλογο, σε πιο ήπιο βαθμό, βλέπουμε και στην Ελλάδα. Στις τράπεζες, το story είναι η εκκαθάριση των ισολογισμών και η επιστροφή στην κερδοφορία, οπότε η αγορά ποντάρει στο μέλλον. Στα μικρά χαρτιά, οι λόγοι μπορεί να είναι πιο θολοί, μια φήμη για συνεργασία, μια μικρή επένδυση που μπορεί να φέρει αλλαγή, ή απλά η διάθεση να «παίξουμε» εκεί που βλέπουμε κίνηση.

Το δίλημμα λοιπόν είναι ξεκάθαρο, αγοράζεις με το μυαλό ή με την καρδιά; Με το μυαλό, πατάς πάνω στα θεμελιώδη και στις αρχές των Graham–Buffett. Με την καρδιά, ακολουθείς την ιστορία, το hype, το συναίσθημα. Οι πιο έμπειροι επενδυτές χρησιμοποιούν και τα δύο, αλλά φροντίζουν να έχουν το μυαλό στο τιμόνι. Γιατί η καρδιά μπορεί να σε βάλει σε ωραία ταξίδια, αλλά αν δεν ξέρεις να κατεβαίνεις στην ώρα σου, μπορεί να βρεθείς με το λογαριασμό στο χέρι.

Διαβάστε ακόμη: