Σε κατάσταση “κόκκινου συναγερμού” βρίσκεται πλέον το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, καθώς οι πρόσφατες επιδημιολογικές εξελίξεις στη χώρας μας, στην ουσία απειλούν να ανατρέψουν βασικές παραδοχές του φετινού κρατικού προϋπολογισμού. Ειδικά το ολικό lockdown στην Αττική θα έχει μεγάλο κόστος για μια οικονομία, που εδώ και έναν χρόνο, από το ξέσπασμα της πανδημίας και μετά, βασικά υπολειτουργεί.

Συνακόλουθα, και οι δημοσιονομικές συνέπειες θα είναι μεγάλες, αφού αναγκαστικά τα κρατικά μέτρα στήριξης παίρνουν και αυτά παράταση. Ενδεικτικές του μεγάλου προβληματισμού που επικρατεί πλέον στο ΥΠ.ΟΙΚ. είναι οι πρόσφατες δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών, κ. Θόδωρου Σκυλακάκη, ο οποίος μεταξύ άλλων επεσήμανε με νόημα ότι “η στήριξη θα υπάρξει όσο χρειαστεί, αλλά δεν είναι απεριόριστη”!

Του Σπύρου Σταθάκη

Σύμφωνα με τον υπουργό, τα χρήματα που τώρα δίνονται προέρχονται από δημόσιο δανεισμό, από το εξωτερικό, τα οποία το κράτος θα πρέπει στο μέλλον να τα αποπληρώσει και στόχος της κυβέρνησης είναι αυτό να συμβεί από μέρισμα ανάπτυξης.

Η Ελλάδα είναι μια ευάλωτη χώρα οικονομικά στις πανδημίες, αφού η οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, ο οποίος από τζίρο 18 δισ. ευρώ το 2019, την περσινή χρονιά έπεσε στα 4 δισ. ευρώ. Επίσης, παρά το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος είναι καλά διαρθρωμένο, παραμένει αντικειμενικά πολύ μεγάλο και θέτει δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Αναφερόμενος ειδικότερα στο lockdown, ο κ. Σκυλακάκης ανέφερε ότι το κρίσιμο δημοσιονομικά πρόβλημα δεν είναι τόσο οι δύο εβδομάδες, αφού το λιανεμπόριο στην Αττική δεν δούλευε ήδη, όσο η διάρκεια του lockdown και το τι θα συμβεί μόλις ανοίξει εκ νέου η οικονομία, ειδικότερα στο λιανεμπόριο, που αποτελεί σοβαρό κομμάτι της.

Όσον αφορά στο ενδεχόμενο κατάρτισης συμπληρωματικού προϋπολογισμού, ανέφερε ότι θα πρέπει πρώτα να αξιολογηθούν τα νέα δεδομένα και στη συνέχεια να υπάρξουν αποφάσεις.

Το κόστος του lockdown

 Το ζήτημα σε κάθε περίπτωση είναι ότι τα περιοριστικά μέτρα στην οικονομική δραστηριότητα, προκειμένου να περιοριστεί η εξάπλωση της πανδημίας του κορωνοϊού, αναπόφευκτα προκαλούν σημαντικό κόστος στην οικονομία και ασφυκτικές πιέσεις στον κρατικό προϋπολογισμό. Σύμφωνα με τους μέχρι τώρα υπολογισμούς, η κατάσταση έχει ως εξής:

Με τα υφιστάμενα περιοριστικά μέτρα πριν το lockdown στην Αττική, το συνολικό μηνιαίο κόστος στην οικονομία είχε εκτιμηθεί σε 2,4 – 2,5 δισ. ευρώ. Μετά τα νέα μέτρα, το κόστος αυτό φυσικά και αυξάνεται. Καταρχάς η Αττική παράγει το 47,6% του ΑΕΠ της χώρας, ή 75 δισ. ευρώ, ενώ το καθολικό lockdown αφορά σχεδόν στο 50% της παραγωγής στο Λεκανοπέδιο. Αυτό σημαίνει ότι:

• Με lockdown για 15 μέρες το επιπλέον κόστος για το σύνολο της οικονομίας φτάνει περίπου τα 600 εκατ. ευρώ
• Με lockdown για 30 μέρες το επιπλέον κόστος για το σύνολο της οικονομίας ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ

Έτσι, το συνολικό μηνιαίο κόστος, λόγω του “κλεισίματος” της Αττικής αυξάνεται σε πάνω από 3 δισ. ευρώ, με ενδεχόμενο να προσεγγίσει και τα 4 δισ. ευρώ. Σε ότ,ι αφορά ειδικά το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό, το συνολικό πακέτο δημοσιονομικών μέτρων στήριξης για όλο το 2021 είχε εκτιμηθεί σε 7,5 δισ. ευρώ.

Ωστόσο, το κόστος για τα επιπλέον μέτρα στήριξης, που έχουν ανακοινωθεί από τις αρχές Ιανουαρίου, λόγω των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν πριν το lockdown έχει φτάσει τα 700 εκατ. ευρώ σε μηναία βάση, μαζί με τα μέτρα για την εστίαση που εξήγγειλε πρόσφατα ο πρωθυπουργός και εξειδίκευσε ο Χρήστος Σταϊκούρας.

Ήδη το συνολικό κόστος των μέτρων που έχουν ήδη ληφθεί ή ανακοινωθεί το πρώτο τρίμηνο φτάνει τα 5,9 δισ. ευρώ, δηλαδή έχει αναλωθεί ένα μεγάλο μέρος του λογαριασμού των 7,5 δισ. ευρώ. Από κει και πέρα, οι πρώτες εκτιμήσεις για το δημοσιονομικό κόστος του τρίτου lockdown, είναι ότι η πρόσθετη επιβάρυνση θα ξεπεράσει το 1,5 δισ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο του έτους.

Το αποτέλεσμα όλων αυτών θα είναι, το τελικό κόστος των μέτρων στήριξης μέσα στο 2021, ενδεχομένως να ξεπεράσει και τα 10 δισ. ευρώ. Και φυσικά μια τέτοια εξέλιξη θα φέρει ανατροπές στα βασικά δημοσιονομικά μεγέθη, καθώς ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών παραδέχεται πλέον σε δηλώσεις του, ότι το κρατικό έλλειμμα φέτος, τελικά θα είναι μεγαλύτερο.

Σε κλοιό κορωνοϊού και η ευρωπαϊκή οικονομία

 Φυσικά αυτές οι δυσάρεστες εξελίξεις δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα. Ολόκληρη η ευρωπαϊκή ήπειρος “πολιορκείται” από το τρίτο κύμα της πανδημίας, με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Σύμφωνα με τις χειμερινές οικονομικές προβλέψεις τις Κομισιόν, η Ευρώπη εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με την πανδημία του κορωνοϊού. Η αναζωπύρωση των κρουσμάτων, σε συνδυασμό με την εμφάνιση νέων, μεταδοτικότερων στελεχών του κορωνοϊού, έχουν υποχρεώσει πολλά κράτη μέλη να επιβάλουν εκ νέου μέτρα ανάσχεσης ή να τα καταστήσουν αυστηρότερα.

Ταυτόχρονα, η έναρξη των προγραμμάτων εμβολιασμού σε ολόκληρη την ΕΕ αφήνει κάποια περιθώρια για επιφυλακτική αισιοδοξία. Αρκεί βεβαίως η κόντρα της Κομισιόν με τις φαρμακευτικές εταιρίες για τη διάθεση των εμβολίων να έχει θετική κατάληξη.

Η Επιτροπή εκτιμά ότι η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να επανέλθει με τη χαλάρωση των μέτρων ανάσχεσης. Ειδικότερα, η οικονομία της ευρωζώνης θα αναπτυχθεί κατά 3,8 % το 2021 και το 2022. Η οικονομία της Ε.Ε. προβλέπεται να αναπτυχθεί κατά 3,7 % το 2021 και κατά 3,9 % το 2022.Οι οικονομίες της ευρωζώνης και της Ε.Ε. αναμένεται να φτάσουν στα προ της κρίσης επίπεδα παραγωγής νωρίτερα από ό,τι αναμενόταν στις φθινοπωρινές οικονομικές προβλέψεις 2020, κυρίως χάρη στην ισχυρότερη από την αναμενόμενη δυναμική ανάπτυξης που προβλέπεται για το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και το 2022.

Μετά την ισχυρή ανάπτυξη του τρίτου τριμήνου του 2020, η οικονομική δραστηριότητα συρρικνώθηκε ξανά το τέταρτο τρίμηνο, καθώς το δεύτερο κύμα της πανδημίας πυροδότησε νέα μέτρα ανάσχεσης.

Δεδομένου ότι τα μέτρα αυτά εξακολουθούν να ισχύουν, οι οικονομίες της Ε.Ε. και της ευρωζώνης αναμένεται να συρρικνωθούν το πρώτο τρίμηνο του 2021. Η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να επανέλθει την άνοιξη και να επιταχυνθεί το καλοκαίρι, με δεδομένη την πρόοδο των προγραμμάτων εμβολιασμού και τη σταδιακή χαλάρωση των μέτρων ανάσχεσης.

Η βελτίωση των προοπτικών για την παγκόσμια οικονομία αναμένεται επίσης να στηρίξει την ανάκαμψη. Οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας παραμένουν άνισες μεταξύ των κρατών μελών και η ταχύτητα της ανάκαμψης προβλέπεται επίσης να ποικίλλει σημαντικά.

Οι θετικοί και αρνητικοί κίνδυνοι

Από κει και πέρα, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προβλέψεις είναι πιο ισορροπημένοι σε σχέση με το φθινόπωρο, αν και παραμένουν υψηλοί. Εξαρτώνται κυρίως από την εξέλιξη της πανδημίας και την επιτυχία των εκστρατειών εμβολιασμού. Οι θετικοί κίνδυνοι συνδέονται με την πιθανότητα η διαδικασία εμβολιασμού να οδηγήσει σε ταχύτερη από την αναμενόμενη χαλάρωση των μέτρων ανάσχεσης και, συνεπώς, σε ταχύτερη και ισχυρότερη ανάκαμψη.

Επίσης, το Next Generation EU, το μέσο ανάκαμψης της Ε.Ε. με ακρογωνιαίο λίθο τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ισχυρότερη από την αναμενόμενη ανάπτυξη, δεδομένου ότι η προβλεπόμενη χρηματοδότηση, ως επί το πλείστον, δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί στις προβλέψεις αυτές.

Όσον αφορά στους αρνητικούς κινδύνους, η πανδημία θα μπορούσε βραχυπρόθεσμα να αποδειχθεί πιο επίμονη ή πιο σοβαρή σε σχέση με την παραδοχή της παρούσας πρόβλεψης ή να σημειωθούν καθυστερήσεις στην υλοποίηση των προγραμμάτων εμβολιασμού.

Αυτό θα μπορούσε να καθυστερήσει τη χαλάρωση των μέτρων ανάσχεσης, γεγονός που θα επηρέαζε, με τη σειρά του, το χρονοδιάγραμμα και την ισχύ της αναμενόμενης ανάκαμψης. Υπάρχει επίσης κίνδυνος η κρίση να αφήσει βαθύτερα πλήγματα στον οικονομικό και κοινωνικό ιστό της Ε.Ε., ειδικότερα με εκτεταμένες πτωχεύσεις και απώλειες θέσεων εργασίας.

Αυτό θα έπληττε επίσης τον χρηματοπιστωτικό τομέα και θα οδηγούσε σε αύξηση της μακροχρόνιας ανεργίας και σε επιδείνωση των ανισοτήτων.