Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κυριεύονται από τον φόβο ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα καταφέρει χειρουργικά να διχάσει τη διατλαντική συμμαχία και, ταυτόχρονα, να πάρει ό,τι θέλει στην Ουκρανία. Σε ανάλυσή του το CNN παραθέτει όλα τα δεδομένα για την επικείμενη συνάντηση του Αμερικανού προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του, και εξηγεί τους λόγους που έχει προκληθεί ανησυχία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Πριν από την ξαφνικά ανακοινωθείσα σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα την Παρασκευή, ανάμεσα στον Πούτιν και τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης – που μίλησε ανώνυμα επειδή δεν είχε άδεια να τοποθετηθεί δημόσια – δήλωσε στο CNN: «Διατρέχουμε τον κίνδυνο να γίνουμε μια υποσημείωση στην ιστορία».
Ασαφείς οι ρωσικές προτάσεις για την Ουκρανία
Σε μεγάλο βαθμό, οι ευρωπαϊκοί φόβοι οφείλονται στο πόσα λίγα είναι γνωστά για όσα έχει προτείνει το Κρεμλίνο, προκειμένου να σταματήσει η μάχη στην Ουκρανία. Ο Πούτιν δεν έχει δώσει καμία λεπτομέρεια. Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, δεν είπε τίποτα μετά τη συνάντησή του με τον Ρώσο ηγέτη την περασμένη Τετάρτη.
Ο ίδιος ο Τραμπ, μετά την αποχώρηση του Γουίτκοφ από τη Μόσχα, δήλωσε: «Είναι πολύ περίπλοκο. Θα πάρουμε κάτι πίσω, θα αλλάξουμε κάτι. Θα υπάρξει κάποια ανταλλαγή εδαφών, προς όφελος και των δύο».
Καμία ένδειξη υποχώρησης από τη Μόσχα
Οι Ευρωπαίοι φοβούνται ότι το «προς όφελος και των δύο» είναι εξαιρετικά απίθανο. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Πούτιν έχει υποχωρήσει έστω και στο ελάχιστο από τις μαξιμαλιστικές του απαιτήσεις – είτε εδαφικά είτε ως προς το να παραμείνει η Ουκρανία χωρίς ουσιαστικές εγγυήσεις ασφαλείας και με περιορισμούς στο μέγεθος και τις δυνατότητες του στρατού της.
«Στο Παρίσι, στο Βερολίνο ή στο Λονδίνο δεν υπάρχει η αίσθηση ότι η κατάληψη ξένου εδάφους απασχολεί αυτήν την αμερικανική κυβέρνηση, και οι (Ευρωπαίοι) το βρίσκουν αυτό βαθιά ανησυχητικό», είπε ο διπλωμάτης.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η ΕΕ αισθάνθηκαν υποχρεωμένες να δηλώσουν από κοινού το Σάββατο: «Παραμένουμε προσηλωμένοι στην αρχή ότι τα διεθνή σύνορα δεν πρέπει να αλλάζουν με τη βία». Τη δήλωση υπέγραψαν επίσης η Πολωνία και η Φινλανδία.
Πέρασαν μεγάλο μέρος της ημέρας προσπαθώντας να εξηγήσουν τη θέση τους στον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, JD Vance, που ετοιμαζόταν να ξεκινήσει διακοπές στο Ηνωμένο Βασίλειο, και να αποσαφηνίσουν τι θα τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW), μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον, η κυβέρνηση Τραμπ «έχει περιγράψει τις φερόμενες απαιτήσεις του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν για εκεχειρία στην Ουκρανία με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους από τις 6 Αυγούστου».
Υπάρχει όμως ένα κοινό στοιχείο σε όλες τις εκδοχές: ότι ο Πούτιν θα απαιτήσει την αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από όλα τα τμήματα της περιφέρειας του Ντονέτσκ που εξακολουθούν να ελέγχουν. Αυτό θα περιλάμβανε σημαντικές πόλεις: Σλοβιάνσκ, Κραματόρσκ και Κονσταντινίβκα.
«Η ικανοποίηση μιας τέτοιας απαίτησης θα ανάγκαζε την Ουκρανία να εγκαταλείψει τη “ζώνη-φρούριο”, την κύρια οχυρωμένη γραμμή άμυνας στο Ντονέτσκ από το 2014», σημείωσε το ISW, εκθέτοντας την Ουκρανία σε περαιτέρω επιθετικότητα στο μέλλον.
Ο Μικ Ράιαν, που παρακολουθεί τον πόλεμο στην Ουκρανία μέσω του ιστολογίου του Futura Doctrina, δήλωσε την Κυριακή ότι «η Ουκρανία, περισσότερο από οποιονδήποτε, κατανοεί πως το παραχωρημένο έδαφος θα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια ως εφαλτήριο για μελλοντική ρωσική επίθεση».
Οι παραλληλισμοί με τη Συμφωνία του Μονάχου το 1938, μεταξύ του Βρετανού πρωθυπουργού Νέβιλ Τσάμπερλεν και του Αδόλφου Χίτλερ, είναι έντονοι. Ακόμη και μετά την εισβολή των Ναζί στην Τσεχοσλοβακία, ο Τσάμπερλεν έλεγε ότι είχε διαβεβαιωθεί από τον Χίτλερ: «Αυτή είναι η τελευταία εδαφική διεκδίκηση που έχω να κάνω στην Ευρώπη».
Χερσώνα, Ζαπορίζια και Κριμαία στο τραπέζι
Άγνωστο παραμένει αν ο Πούτιν θα επιμείνει και στην απαίτηση να παραχωρηθεί στη Ρωσία ο έλεγχος δύο ακόμη ουκρανικών περιφερειών – της Χερσώνας και της Ζαπορίζια – των οποίων οι πρωτεύουσες εξακολουθούν να βρίσκονται σε ουκρανικά χέρια. Ή αν θα δεχθεί ένα «πάγωμα» της κατάστασης στις τρέχουσες γραμμές του μετώπου στις περιοχές αυτές, μέρος των οποίων διασχίζει ανοιχτή ύπαιθρο και θα είναι δύσκολο να επιτηρηθεί.
Επίσης, δεν είναι σαφές αν ο Πούτιν θα απαιτήσει από την Ουκρανία να αναγνωρίσει την κυριαρχία της Μόσχας στην Κριμαία – και, αν ναι, τι μπορεί να προσφέρει ως αντάλλαγμα. Ο Ζελένσκι έχει ήδη επισημάνει ότι το ουκρανικό Σύνταγμα απαγορεύει την παραχώρηση οποιουδήποτε εδάφους.
Υπάρχει επίσης ζήτημα με τη σειρά των γεγονότων, καθώς οι Ευρωπαίοι θεωρούν την εκεχειρία προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση περί εδαφών. «Η τρέχουσα γραμμή επαφής πρέπει να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης των διαπραγματεύσεων», ανέφεραν οι Ευρωπαίοι ηγέτες το Σάββατο.
Ένα ακόμη άγνωστο είναι αν το Κρεμλίνο θα δεχθεί κάποια μορφή ευρωπαϊκής «δύναμης διαβεβαίωσης» που θα εγγυάται την εκεχειρία. Μέχρι στιγμής, όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι δεν θα επιτρέψει σε κανένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ να συμμετάσχει σε μια τέτοια δύναμη.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν το Σάββατο ότι πρέπει να υπάρξουν «ισχυρές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας που θα επιτρέψουν στην Ουκρανία να υπερασπίζεται αποτελεσματικά την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα».
«Εισιτήριο» στο τρενάκι τρόμου του Τραμπ
Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι μπορεί να «σφυρίζουν στο σκοτάδι», παρά τις προσπάθειές τους να καλοπιάσουν και να κατευνάσουν τον Τραμπ.
«Από την ορκωμοσία του τον Ιανουάριο, οι Ευρωπαίοι έχουν αγοράσει απεριόριστα εισιτήρια για το τρενάκι τρόμου Τραμπ. Έχουν ανέβει, έχουν δεθεί και φωνάζουν τακτικά από τρόμο, αλλά δεν καταφέρνουν να κατέβουν», σχολίασε η Ριμ Μομτάζ του Carnegie Endowment for International Peace, δεξαμενής σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον.
Πληρώνουν το τίμημα για το ότι δεν έχουν αναπτύξει μια στρατηγική ταυτότητα ανεξάρτητη από την αμερικανική κηδεμονία, όπως παροτρύνει εδώ και οκτώ χρόνια ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.
Όσο κι αν θέλουν να στηρίξουν και να προστατεύσουν την Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι έχουν περιοριστεί στο να εκλιπαρούν – και να μαντεύουν τι μπορεί να αποφασιστεί ερήμην τους.
Η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική, Κάγια Κάλας, δήλωσε την Κυριακή ότι «οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας πρέπει να περιλαμβάνει την Ουκρανία και την ΕΕ, καθώς πρόκειται για ζήτημα ασφάλειας της Ουκρανίας και ολόκληρης της Ευρώπης».
Για τον Ράιαν, πρώην Αυστραλό στρατηγό που πλέον παρακολουθεί τη σύγκρουση, η θέση της Ευρώπης είναι πολύ πιο επικίνδυνη απ’ όσο θα έπρεπε, επειδή – όπως λέει – οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν έχουν στρατηγική για την Ουκρανία.
«Υπάρχει μόνο θυμός, παρορμήσεις, αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολλαπλές αλλαγές πορείας και μια υποβόσκουσα επιθυμία του Τραμπ να κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης».
