Σε μια ιστορική στροφή στρατηγικής, η Ελλάδα αποκτά για πρώτη φορά θεσμικό μηχανισμό ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ), εναρμονιζόμενη με τη νέα ευρωπαϊκή λογική της «επιλεκτικής παγκοσμιοποίησης». Ο νέος νόμος, που ψηφίστηκε και τίθεται άμεσα σε εφαρμογή, προβλέπει την ίδρυση της Διυπουργικής Επιτροπής Ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΔΕΕΑΞΕ), με τον Υπουργό Εξωτερικών να έχει τον τελευταίο λόγο ως προς την έγκριση, τον αποκλεισμό ή την επιβολή όρων σε επενδύσεις από τρίτες χώρες.
Από “ευλογία” σε υπόνοια – η επενδυτική στροφή του 21ου αιώνα
Για δεκαετίες, οι ΑΞΕ στην Ελλάδα θεωρούνταν αδιαπραγμάτευτος μοχλός ανάπτυξης. Από τα μόλις 2,5 δισ. ευρώ του 2016, εκτοξεύθηκαν στα 6,7 δισ. ευρώ το 2024, με αύξηση 37% μόνο το τελευταίο έτος. Όμως, σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον αστάθειας – γεωπολιτικών εντάσεων, ενεργειακής ανασφάλειας και τεχνολογικού ανταγωνισμού – το δίλημμα γίνεται σαφές: επενδύσεις με όρους ή επενδύσεις χωρίς όρια;
Η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη αρχίζουν να βλέπουν τις επενδύσεις όχι μόνο ως κεφάλαιο, αλλά και ως μέσο γεωπολιτικής επιρροής. Το παράδειγμα της Cosco στον Πειραιά είναι χαρακτηριστικό: σήμερα οι λιμενικές υποδομές θεωρούνται “ιδιαιτέρως ευαίσθητες”, ενώ παλαιότερα ήταν απλώς επενδυτική ευκαιρία.
Τι προβλέπει ο έλεγχος – Ποιες επενδύσεις μπαίνουν στο μικροσκόπιο
Ο έλεγχος ενεργοποιείται όταν ξένος επενδυτής από τρίτη χώρα (εκτός Ε.Ε.) επιχειρεί εξαγορά ή συμμετοχή άνω του 10% σε εταιρεία που δραστηριοποιείται σε:
- Ενέργεια: παραγωγή, αποθήκευση, διαχείριση
- Υποδομές: λιμάνια, σιδηρόδρομοι, εμπορευματικοί σταθμοί
- Τεχνολογίες: cloud, ημιαγωγοί, λογισμικό κρίσιμων υποδομών
- Τηλεπικοινωνίες και Δίκτυα: οπτικές ίνες, υποθαλάσσια καλώδια
- Αμυντική βιομηχανία και Πρώτες Ύλες
- Τεχνητή Νοημοσύνη με δυνατότητες κυβερνοεπιθέσεων, βιομετρικής ταυτοποίησης, deepfakes ή παρακολούθησης ανθρώπινης κινητικότητας
Η περίπτωση της Τουρκίας και οι παραμεθόριες περιοχές
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η πρόβλεψη ελέγχου για τουριστικές επενδύσεις σε παραμεθόριες περιοχές, διάταξη που ακουμπά εμμέσως τις τουρκικές επενδυτικές κινήσεις σε νησιά του Αιγαίου και τη Θράκη. Μόνο το 2024, η Τουρκία επένδυσε 293 εκατ. ευρώ στην ελληνική αγορά ακινήτων, κατακτώντας την τρίτη θέση μεταξύ τρίτων χωρών.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη στο επίκεντρο της γεωπολιτικής σύγκρουσης
Η συμπερίληψη της Τεχνητής Νοημοσύνης στους υπό έλεγχο τομείς αποτυπώνει το νέο διεθνές δόγμα: όποιος ελέγχει την τεχνολογία, ελέγχει την ισχύ. Η δυνατότητα χρήσης ΑΙ για παραπληροφόρηση, παρακολούθηση, βιομετρικά δεδομένα ή κυβερνοεπιθέσεις συνιστά απειλή ασύμμετρου πολέμου, όχι απλώς τεχνολογικό εργαλείο.
Επενδύσεις με προϋποθέσεις, όχι αποκλεισμούς
Το παράδοξο είναι προφανές: η Ε.Ε. χάνει επενδύσεις, όπως καταγράφει και η EY, λόγω της επιστροφής Τραμπ και των δασμών, όμως θέτει ταυτόχρονα περισσότερους περιορισμούς. Πρόκειται για ποιοτική αναδιάταξη και όχι ποσοτική συρρίκνωση. Ο στόχος είναι οι επενδύσεις να προέρχονται από φιλικές ή ελεγχόμενες δυνάμεις, και όχι από ανταγωνιστές με αδιαφανή στρατηγικά κίνητρα.
Η Ελλάδα στο μεταίχμιο
Η Ελλάδα, από χώρα προσέλκυσης επενδύσεων χωρίς φίλτρα, μεταβαίνει σε ένα μοντέλο στοχευμένης και θεσμικά εποπτευόμενης ανάπτυξης. Το στοίχημα είναι διπλό: να θωρακίσει την κυριαρχία της, χωρίς να πνίξει την επενδυτική δυναμική. Σε έναν κόσμο όπου τα κανόνια αντικαθίστανται από κεφάλαια, η χώρα καλείται να αποδείξει ότι γνωρίζει ποιοι επενδύουν, πού και γιατί.
