Πριν από 10 χρόνια, ένας σεισμός προκάλεσε τσουνάμι, το οποίο με τη σειρά του προκάλεσε πρωτοφανή καταστροφή. Δεν πρόκειται για κάποιου είδους “μεταφορά”.
Από τις 11 Μαρτίου 2011 και εξής, άνθρωποι σε όλο τον κόσμο παρακολουθούσαν με ανοικτό το στόμα ένα σκηνικό στο οποίο τρεις πυρηνικοί αντιδραστήρες στην περιφέρεια Φουκουσίμα της Ιαπωνίας κατέρρεαν και έστρεφαν ιονίζουσες ακτινοβολίες σε όλη την γύρω τους γη, θάλασσα και αέρα.
Τέτοιο ήταν το σοκ που μια άλλη αλυσιδωτή αντίδραση έλαβε χώρα στην άλλη άκρη του κόσμου, στο Βερολίνο. Αυτή είχε πολιτικό χαρακτήρα. Μέσα σε λίγες δραματικές ημέρες, η γερμανική κυβέρνηση της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ έκανε πολιτική στροφή και ξεκίνησε την “έξοδο” της Γερμανίας από την πυρηνική ενέργεια, στις 14 Μαρτίου 2011. Ο τελευταίος γερμανικός πυρηνικός αντιδραστήρας θα τεθεί εκτός λειτουργίας το 2022.
Αντίφαση
Αυτής της απόφασης είχαν προηγηθεί διεργασίες τριών δεκαετιών. Μαζικές διαδηλώσεις κατά της χρήσης της πυρηνικής σχάσης για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είχαν ξεκινήσει στη Δυτική Γερμανία κατά τη δεκαετία του 1970. Αυτό το κίνημα γέννησε το Πράσινο Κόμμα και μετέτρεψε τον γερμανικό αντιπυρηνικό ζήλο σε κάτι σαν νέα “θρησκεία”.
Το 2000, μια γερμανική κυβέρνηση που περιελάμβανε τους Πράσινους αποφάσισε να καταργήσει σταδιακά τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας. Δέκα χρόνια αργότερα, ένα συντηρητικό υπουργικό συμβούλιο με επικεφαλής τη Μέρκελ επέκτεινε τη διάρκεια ζωής τους, ωστόσο στη συνέχεια αντέστρεψε την απόφασή του τις ημέρες μετά τη Φουκουσίμα.
Και όμως, προέκυψε μια αντίφαση από αυτή τη στροφή, η οποία αποτελεί σημαντική προειδοποίηση και για άλλες χώρες Σε μια προσπάθεια να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η Γερμανία επένδυσε πολλά σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική. Ωστόσο αυτές έχουν έντονες διακυμάνσεις και δεν είναι αρκετές για να τροφοδοτήσουν τη λειτουργία της οικονομία. Με τη σταδιακή κατάργηση των πυρηνικών αντιδραστήρων, μεγάλο μέρος του κενού καλύπτεται από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με χρήση άνθρακα.
Ο άνθρακας είναι μια από τις πλέον “βρώμικες” πηγές ενέργειας όσον αφορά τις εκπομπές ρύπων.
Αντίθετα, η διάσπαση των ατόμων δεν εκπέμπει καθόλου αέρια του θερμοκηπίου. Με το βρώμικο καύσιμο να αντικαθιστά το καθαρό, η Γερμανία δυσκολεύτηκε να μειώσει ουσιαστικά τις εκπομπές της. Ως γέφυρα προς ένα ανανεώσιμο μέλλον, εστιάζει αντίθετα στο φυσικό αέριο. Αυτό είναι καθαρότερο από τον άνθρακα, ωστόσο εξακολουθεί να είναι “βρώμικο”. Καθιστά επίσης τη Γερμανία επικίνδυνα εξαρτημένη από προμηθευτές όπως η Ρωσία.
Το παράδοξο του “πράσινου” κινήματος
Εξ ου και το παράδοξο στον πυρήνα του πράσινου κινήματος της Γερμανίας: στην ουσία προσπαθεί να συνδυάσει ένα όραμα κατά του άνθρακα με ένα άλλο κατά της πυρηνικής ενέργειας. Για να εξέλθει αυτού του αινίγματος, η κυβέρνηση της Μέρκελ αποφάσισε να εγκαταλείψει και τον άνθρακα, καθιστώντας τη Γερμανία την πρώτη χώρα που προσπαθεί ταυτόχρονη διπλή έξοδο από ορυκτά καύσιμα και πυρηνική ενέργεια.
Δίπλα, ωστόσο, στην ταχεία κατάργηση των πυρηνικών, η έτερη “έξοδος” μοιάζει πιο χαλαρών ρυθμών – το τελευταίο εργοστάσιο με καύσιμο τον άνθρακα πρόκειται να τεθεί οριστικά εκτός λειτουργίας το 2038. Αντιθέτως, η Συμφωνία του Παρισιού, η οποία επιδιώκει να περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη και υπογράφηκε και από τη Γερμανία, αναφέρει ότι οι ανεπτυγμένες χώρες θα πρέπει να καταργήσουν τον άνθρακα έως το 2030. Η Γερμανία έχει αναποδογυρίσει τη σειρά των δύο επειγουσών αναγκών.
Κάτι έχει σαφώς πάει στραβά στη γερμανική συζήτηση σε σύγκριση με τη συναίνεση που διαμορφώνεται στον υπόλοιπο κόσμο. Φυσικά, οι Γερμανοί ανησυχούν για τους υπολειπόμενους κινδύνους της ατομικής ενέργειας και την τρομακτική πρόκληση της αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων, τα οποία παραμένουν ραδιενεργά για χιλιάδες χρόνια. Ωστόσο, γιατί πρέπει να είναι πιο φοβισμένοι, για παράδειγμα, από τους γείτονές τους στην άλλη όχθη του Ρήνου;
Γαλλία, Κίνα, Ινδία “επιμένουν πυρηνικά”
Η Γαλλία παράγει περισσότερο από το 70% της ηλεκτρικής της ενέργειας από πυρηνικούς αντιδραστήρες και είναι σχετικά χαλαρή για το θέμα – όπως είναι, περιέργως, και οι ίδιοι οι Γερμανοί όταν εισάγουν μέρος αυτής της γαλλικής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ρόλος της κουλτούρας και της ψυχολογίας στην αντίληψη του κινδύνου φαίνεται πως είναι τεράστιος.
Ορισμένες χώρες, ειδικά η Κίνα και η Ινδία, έχουν καταλάβει ότι η πυρηνική ενέργεια θα παραμείνει απαραίτητη για να καλύπτει τα κενά που θα αφήνουν οι ανανεώσιμες πηγές στο ενεργειακό μείγμα του μέλλοντος και κατασκευάζουν νέους αντιδραστήρες. Ταυτόχρονα, ορισμένες πλούσιες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και του Καναδά, διατηρούν ανοιχτό μυαλό και ξανασκεφτούν τη χρήση της τεχνολογίας σχάσης.
Αντί για παλαιού τύπου μονάδες παραγωγής ενέργειας – τεράστιες, πολύπλοκες, ακριβές και αργές – κατασκευάζουν “μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες” (SMR). Αυτές οι πυρηνικές μονάδες μπορούν να χωρέσουν σε ένα μεγάλο φορτηγό και να οδηγηθούν οπουδήποτε χρειαστούν, ώστε να παρέχουν τάχιστα ενεργειακή τροφοδοσία όταν ο ήλιος και ο άνεμος δεν μπορούν να αντέξουν. Είναι ασφαλέστερες και ορισμένες χρησιμοποιούν ακόμη και ραδιενεργά απόβλητα από άλλους αντιδραστήρες ως καύσιμο.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), η επίτευξη των στόχων εκπομπών ρύπων της Συμφωνίας του Παρισιού – δηλαδή, η αποφυγή “βρασμού” του πλανήτη μας – απαιτεί “μεγάλες αυξήσεις στην απόδοση και επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και αύξηση της πυρηνικής ενέργειας”. Αυτή, λοιπόν, είναι η απλή αλήθεια: δεν μπορούμε να κατορθώσουμε να σώσουμε τον πλανήτη μας χωρίς να προσφύγουμε στα καύσιμα τα οποία καλύπτουν τις “τρύπες” που αφήνει η μετάβαση στον ήλιο και στον άνεμο. Αυτά περιλαμβάνουν το υδρογόνο, αλλά και τα πυρηνικά καύσιμα.
Ούτε η Γερμανία ούτε οποιοδήποτε άλλη χώρα μπορούν να αντέξουν να κινούνται και να δρουν στενόμυαλα. Το ίδιο ισχύει και για τα πολιτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των Πρασίνων. Δέκα χρόνια μετά τη Φουκουσίμα, ο κόσμος θα πρέπει να τιμήσει τη μνήμη των χιλιάδων θυμάτων του σεισμού, του τσουνάμι και της εκκένωσης μεγάλων περιοχών στην Ιαπωνία – καθώς και τη μνήμη του ενός και μοναδικού ανθρώπου που σκοτώθηκε από την ίδια την ακτινοβολία.
Ας καταστήσουμε βέβαιο ότι τέτοια πυρηνική καταστροφή δεν θα συμβεί ποτέ ξανά. Αλλά ας θυμηθούμε επίσης ότι θα χρειαζόμαστε την πυρηνική ενέργεια για να αποτρέψουμε καταστροφές οι οποίες είναι ακόμη χειρότερες.
Του Andreas Kluth
